Stel je voor dat de Vlaamse overheid geld voor tabakspreventie aan de sigarettenfabrikant PhilipMorris geeft. Het land zou op z’n kop staan. Dat de Vlaamse overheid klimaatgeld aan ExxonMobil geeft om olie te raffineren, stuit voorlopig op veel te weinig tegenwind. Nochtans is er alle reden toe.
Dit weekend maakte zakenkrant De Tijd bekend dat de Vlaamse overheid 50 miljoen euro geeft aan 104 energie-intensieve bedrijven. De krant meldt dat ‘de energiesteun’ er komt als compensatie voor ‘klimaatinspanningen.’ In de top tien van begunstigden staan grote multinationals zoals ArcelorMittal, BASF en dus ook ExxonMobil. Het Amerikaans oliebedrijf krijgt 1,3 miljoen euro van de Vlaamse regering.
ExxonMobil produceert veel gebruikte brandstoffen. Maar het bedrijf zit ook in zowat elk omstreden olieproject ter wereld. Van schaliegas in de VS over teerzanden in Canada tot oliewinning in ecologisch kwetsbaar gebied in Rusland. Het financierde zeker tot in 2010 allerlei twijfelzaaiers, die mist spuien over de ernst van de opwarming van de aarde. Met als doel om maatregelen tegen de klimaatverandering, en dus tegen de gevaarlijke stijging van de zeespiegel, tegen te houden.
Waarom geeft de Vlaamse regering klimaatgeld aan een onderneming wiens kernactiviteit de klimaatverandering veroorzaakt? De steun vloeit voort uit Europese regelgeving. Die laat een uitzondering toe op het principe ‘de vervuiler betaalt’ voor bedrijven die mogelijks door de lasten op vervuiling uit de EU dreigen te vertrekken. Door achterkamerpolitiek vallen ongeveer alle industriële ondernemingen in Europa onder de uitzonderingsregeling. Ze mogen gratis vervuilen en krijgen op de koop toe als enigen de CO2-kost in de elektriciteitsprijs terugbetaald.
De 50 miljoen euro van Vlaanderen dient voor dat laatste. Het Vlaams regeerakkoord schrijft: “Tot 2020 voorzien we de huidige maximale compensatieregeling voor de indirecte carbon leakage (dit is de CO2-kost in elektriciteit, MB) met middelen uit het klimaatfonds.” Omdat het fonds nog wacht op een nationale verdeling van Europees klimaatgeld, is de energiesteun voorlopig voorgefinancierd uit algemene middelen. Die ‘maximaal’ mag je gerust letterlijk nemen. Toen we de berekening van de steun natrokken, stoten we op een zware oversubsidiëring. Er wordt maar liefst 3 maal meer terugbetaald dan de werkelijke CO2-kost in de elektriciteitsprijs.
Zou Exxon uit ons land vertrekken als ze de steun niet kreeg? Dat lijkt erg onwaarschijnlijk. Deze zomer legde minister-president Bourgeois de eerste steen voor een nieuwe, grote unit van de olieraffinaderij in de Antwerpse haven. De investering verankert het bedrijf voor decennia in ons land. De dreiging om te vertrekken, helpt om subsidies los te weken, maar staat ver van de realiteit.
Kortom ExxonMobil krijgt klimaatgeld voor een kost en een risico dat er nauwelijks is. Dit is een verspilling van overheidsmiddelen. Als de 50 miljoen euro geïnvesteerd wordt in concrete projecten zoals energierenovaties, is er wél een positief effect op de broeikasgasemissies en werkgelegenheid. De meeste andere Europese landen gebruiken het klimaatgeld daarvoor. De toekomstgerichte spelers bij de 104 ondernemingen die nu ‘energiesteun’ krijgen, leveren trouwens producten voor de koolstofarme economie zoals isolatie of nieuwe materialen. Ze hoeven dus niet te verliezen bij een betere bestemming van de middelen uit het Vlaams klimaatfonds.