Boeken verdienen een plaats in je reiskoffer, maar welke boeken neem je mee? Onze huisrecensent Johan tipt er 6. - © Amy Shamblem

6 boeken voor in je reiskoffer

Boeken verdienen een plaats in je reiskoffer, maar welke boeken neem je mee? Onze huisrecensent Johan tipt er 6. - © Amy Shamblem

De vakantie lonkt. Boeken verdienen een plaats in je reiskoffer, maar welke boeken neem je mee? Vakantie betekent onder meer “even stilstaan, wat verder vooruitkijken en goede voornemens”. Het boek “De goede voorouder” bevat ze alle drie. Maar vakantie betekent ook dat je meer tijd neemt voor voedsel, meestal samen met anderen. En daar is “Sitopia” dan weer geschikt voor. “Rewriting architecture” laat je geest dwalen over onze ingerichte ruimte, “Klifi” schudt je wakker en “Het is allemaal de schuld van de Chinezen” wapent je voor alle moeilijke klimaatbabbels. “De ontdekking van de natuur” is dan weer iets om naar uit te kijken voor als je thuis komt.

Johan Van den Broek verliest zich graag in boeken, en stapelt die liefst zo hoog mogelijk. Hij houdt van de natuur en is, zoals elk weldenkend mens, bezorgd om zijn omgeving. Hij is wetenschapper (bioloog), milieukundige en ruimtelijk planner. Hij werkt ruim 35 jaar in de Vlaamse natuur- en milieuwereld. Daarnaast werkte hij ook als freelance auteur voor diverse uitgeverijen en voor Argus (voorheen Stichting Leefmilieu). Regelmatig bespreekt hij een boek voor Bond Beter Leefmilieu.



Wil je meer weten over deze boeken? Check de links naar de uitgeverijen. Of surf naar Johans blog voor een uitgebreidere en genuanceerdere bespreking.

Even stilstaan, wat verder vooruitkijken en goede voornemens

Roman Krznaric houdt in De goede voorouder een pleidooi voor het langetermijndenken in een periode waarin we langer leven maar korter denken. We worden gedomineerd door de “tirannie van het nu” schrijft hij. Krznaric overspant in zijn boek de hele wereldgeschiedenis en –toekomst. Hij bekijkt de wereldgeschiedenis  en duidt patronen. Hij selecteert zorgvuldig zijn informatie en citeert graag. Als we nog duizenden generaties willen voortbestaan, moeten we ophouden ons eigen nest te bevuilen.

De oplossing is eenvoudig: mensen gedijen wanneer ze betekenisvolle doelen voor de toekomst nastreven die hun leven zin en richting geven. Een goede techniek hiervoor is het langetermijndenken. Krznaric legt uit hoe ons brein werkt en beschrijft een aantal technieken om op lange termijn te leren denken. Ken je plaats in de geschiedenis, denk over verschillende generaties, wees solidair met alle generaties (voor en achter je), plan in de verre toekomst, denk aan het geheel en geef je leven zin.

Krznaric is uitermate belezen en speelt met kennis en beelden. Op één pagina schrijft hij over het oude testament, Confusius, het boedhisme, de Vikingen en de Maori. Van de Maori ontleent hij bijvoorbeeld het begrip “whakapapa”. Leven is iets anders dan oud en lelijk worden, leven gaat over intergenerationele solidariteit, een continue ketting tussen doden, levenden en ongeborenen.

Hij verbindt zijn whakapapa-verhaal onder meer met de speech van Greta Thunberg over de intergenerationele diefstal (2018, Klimaatconferentie Katowice). Zijn standpunt verbergt hij écht niet. Je leest over “ecologische blindheid”, “dodelijke technologieën”, hij omschrijft de toekomstige generaties als een “machteloze en verwaarloosde zwijgende meerderheid”, hij vindt dat financiële technieken de toekomst koloniseren en ga zo maar door. Gevolg is dat het boek een journalistieke toonaard krijgt. Feiten, een onderbouwde mening en een goed verhaal.

Uitgeverij Ten Have

Wat gaan we eten?

Kan je na “De Hongerig Stad” nog een (beter) boek schrijven over hoe voedsel ons beheerst? Carolyn Steel slaagde schitterend in de haarzelf opgelegd opgave, in Wat gaan we eten? Sitopia: hoe goed eten de wereld kan redden.

In de eenentwintigste eeuw worden we geconfronteerd met een veelvoud aan levensbedreigende uitdagingen. Die kunnen we oplossen door groots te denken, directe actie en mondiale samenwerking. Steel voegt daar uitdrukkelijk aan toe “en filosofie”. We moeten ons belangrijke vragen durven stellen, zoeken naar oorzaken en patronen, naar verbanden en bedenken welke keuzes we met z’n allen maken.

Steel richt zich op voedsel omdat het het krachtigste medium is om de wereld te veranderen. We vinden het normaal dat er continu voedsel beschikbaar is en zijn vergeten waar het vandaan komt en hoe moeizaam het soms tot stand kwam en welk effect het op ons heeft.

Zonder noten en literatuurlijst telt het boek ruim 400 pagina’s, maar Steel verveelt nooit, integendeel. Carolyn Steel schrijft over een onderwerp waar iedereen dagelijks mee bezig is. Ze hanteert een eenvoudige taal, en beheerst het onderwerp meesterlijk. Ze geeft de lezer voortdurend het gevoel alles te weten over voedsel, alle boeken en studies te hebben doorploegd en ze baseert zich regelmatig op meta-analyses. Ze verwijst en citeert graag en gebruikt veelvuldig quotes.

Meulenhoff

Dwalen over de ingerichte ruimte

Rewriting architecture 10 + 1 actions, tabula scripta van Floris Alkemade, Michiel van Iersel, Mark Minkjan & Jarrig Oudburg is een kijk-, blader, mijmer- en opinieboek. Als je langs een stapel boeken loopt, is het lastig om boeken van uitgeverij Valiz te mislopen, ze hebben een eigen stijl. Rewriting architecture heeft een originele vormgeving en ademt een moderne sfeer uit, met veel aandacht voor details, aantrekkelijke bladspiegel, veel informatie en toch niet te druk, veel foto’s en haarscherpe tekeningen, de tekst in het zwart, aangevuld met een nadrukkelijk aanwezig rood, een losse kaft die je kan openklappen als heuse poster en gelijktijdig de rug ontbloot zodat je in één oogopslag de hoofdstukken kan inschatten, veel foto’s, verhelderende tekeningen,… Een vorm die in Nederland trouwens in de prijzen viel.

Ruimtelijke ontwerpers lopen steeds tegen dezelfde vraag aan, onafhankelijk van de schaal of het onderwerp. Alles eerst slopen en starten van een wit blad (tabula rasa) of omgaan met wat er is (tabula scripta). Tabula scripta vereist dat je eerst de actuele ruimtelijke inrichting onderzoekt, de bestaande waarden en functies evalueert, selecteert en valoriseert en er nieuwe functies en/of betekenissen aan toevoegt, wat leidt tot een geactualiseerde ruimtelijke inrichting.

Het boek is het resultaat van vijf jaar werk en bundelt de gedachten van tientallen deskundigen, geordend in elf onderwerpen, zoals bijvoorbeeld “verborgen kwaliteiten”, “symbiotische ruimtes”, en “herstarten”. Rewriting architecture doet twee dingen gelijktijdig: het prikkelt om na te denken over de inrichting van onze (mondiale) ruimte en biedt tal van concrete oplossingen. Er is, uiteraard, niet één maar heel veel mogelijke oplossingen. Kies je voor het geheel of voor een deel, werk je van binnen naar buiten of nét andersom? Wat is de relatie tussen plekken en gebouwen? Kies je voor inbreiding? Herbegin je? Kies je voor verdichting?

Over één zaak moet je niet twijfelen, we hebben genoeg gebouwen. Je kan het geheel of fragmenten lezen en de redactie biedt je de ruimte om het zelf anders in te vullen. Een boek (in het Engels) om diverse malen vast te pakken, telkens iets nieuws te ontdekken en te overdenken.

Valiz

Voorlopig nog in de rubriek fictie: een klimaatroman die wakker schudt

Romanschrijvers genieten van een ongeremde vrijheid: een onbegrensd speelveld voor hun fantasie. Adriaan van Dis heeft bovendien een uitgebreid boekenpalmares. Het verhaal van Klifi, woede in de republiek Nederland is eenvoudig. Hij beschrijft de gevolgen van een orkaan en een overstroming. Voeg er nog een liefdesverlangen en wat  bespiegelingen over verleden en toekomst aan toe, en je bekomt snel een broeierige, emotionele cocktail.

Qua taalbeheersing is Van Dis een lenige grijsaard. Regelmatig schrijft hij met korte zinnen, uitermate trefzeker en beheerst. Hij uit openhartig zijn ongenoegen, zowel ten opzichte van de soms schabouwelijk functionerende overheid (onderdrukking, machtsmisbruik, geweld, desinformatie, diefstal van persoonlijke gegevens, …) als ten opzichte van het klimaatbeleid. Hij gebruikt de slachtoffers (migranten/klimaatvluchtelingen), meestal gedrenkt in ellende, om dikwijls scherpe uitspraken in de mond te nemen, messcherp tot vilein. Op die manier kan hij ongegeneerd een ongezouten mening kwijt.

Hij stelt de klimaatdiscussie op scherp tussen jong en oud en tussen het rijke Westen en de ontwikkelende landen. Twee voorbeelden van zijn rake formuleringen, uiteraard via de mond van een klimaatvluchteling: hij hekelt het kapitalisme en omschrijft het als “kapotalisme” (geleend van René ten Bos, hoogleraar filosofie Radboud universiteit Nijmegen).En over het eeuwigdurende geëmmer over het al of niet aangepast zijn van migranten schrijft hij “Ik verdom het vluchteling te zijn, wij zijn niet zielig, wij zijn niet onaangepast, want we hebben ons aangepast aan pech”. Zalig boek, inmiddels al meer dan 30.000 exemplaren verkocht (eerste druk februari 2021). Voorlopig vind je het boek in de rubriek “fictie”.

Atlas Contact

Gewapend tegen klimaatcritici

Tine Hens is een échte journaliste. Vraag aan een journalist wat hét belangrijkste is, en het antwoord luidt: “feiten, feiten en feiten”. Feiten verzamelen eist controle, controle en controle. Bovendien heeft ze een mening, gebaseerd op de feiten. Niet alleen feiten verzamelen en toetsen behoort tot haar vaardigheden, ook het vertellen van een verhaal.

De aanleiding voor het boek Het is allemaal de schuld van de Chinezen! En andere dooddoeners over het klimaat, was de bagger die ze over zich heen kreeg na een tv-optreden. Ze besloot om dieper te graven, meer inhoud te zoeken, (nog) betere onderbouwing te vinden, en slaagde in haar opzet.

De klimaatcritici deelt ze op in klimaattwijfelaars, klimaathaters, klimaatsussers, klimaatrelativisten, klimaatvertragers en klimaatfatalisten. Ze brengt tien verhalen, elk met een idiote klimaatuitspraak als kapstok, zoals “technologie zal ons redden”, “het is te duur”, “het is te laat”, “niet het klimaat is het probleem, wel de overbevolking” enzovoort. Telkens gaat ze te rade bij wetenschappers en je ontmoet tal van bekenden tijdens haar intellectuele trektocht zoals bijvoorbeeld Monbiot, Lynas, Röckstrom, Hawken,…

Ze beschrijft haar zoektocht, scheidt “zinvol” van “onzin”, en trekt heldere, niet-weerlegbare besluiten. Tine Hens brengt feiten, verpakt in een verhaal en een onderbouwde boodschap. Helder, open, eerlijk, onderbouwd. Bij de les blijven is wel een vereiste.

EPO

De ontdekking van de natuur

Corona wijzigde voor bijna iedereen het levensritme. Voor Hans Mulder was dat niet anders. Hij is een historicus met een uitzonderlijke positie, namelijk: bibliothecaris van de Artis-bibliotheek in Amsterdam en conservator Natuurlijke Historie van het Allard Pierson Museum. Hij maakte gebruik van het verplichte huisarrest om zijn verhalen neer te schrijven. Hij vertrekt van een gigantische stapel boeken, tekeningen en prenten, schikt ze, legt uit, verklaart en voegt een rode draad toe.

Het verhaal van De ontdekking van de natuur begint in Neurenberg in 1493 en voert de lezer langs alle intellectuele hoogtepunten in de schier eindeloze zoektocht naar de natuur. Hoe is de natuur ontstaan, wat betekent het voor ons, hoe gaan we ermee om, welke ordening en schikking hanteren we en waarom? Linneaus, von Humboldt,… Maak je geen illusies, dé ontdekking zal je niet lezen, wel een aaneenschakeling van 20 intrigerende verhalen die duiding bieden bij de chaos aan puzzelstukken uit het verleden.

Hij heeft alles om een schitterend boek te maken. Toegang tot exclusieve informatie, voeling met het verleden (hij is opgeleid als historicus), een begenadigd verteller en schrijver, en een intellectueel. Hij legt verbanden en beseft dat het verhaal nooit juist en nooit af is. Elke ontdekking kan leiden tot vele nieuwe onzekerheden. Een zeldzaam boek boordevol authentieke schoonheid.

Het resultaat is een boek dat in elke bibliotheek, hoe klein ook, een plek meer dan waard is.

Terra Lannoo

BBL's boekentips