Ban op gloeilampen is goed voor het milieu

Er is de voorbije dagen wat commotie ontstaan over de ban op gloeilampen, die in 2012 van kracht zou worden. Onder meer het Europees parlement buigt zich over de ban. Sommige politici maken zich zorgen over de aanwezigheid van kwik in spaarlampen. Het is een discussie die binnen de milieubeweging al een hele tijd geleden is gevoerd. En het besluit is ondubbelzinnig: de voordelen van de ban op de gloeilamp wegen veel zwaarder dan de nadelen. Het kwikprobleem is reëel, maar het is ook beheersbaar. Dat is ook de stelling die verdedigd wordt door de ’Zero mercury working group’, die van het inperken van kwik haar prioriteit heeft gemaakt.

Gloeilampen zullen geleidelijk van de markt verdwijnen. In 2012 moet de inefficiënte gloeilamp volledig gebannen zijn. Dit is althans wat de Europese Commissie en de Lidstaten zijn overeengekomen. Het Europese Parlement heeft tijd gekregen tot 15 maart om dit te beoordelen. De Commissie Leefmilieu van het Parlement heeft z'n goedkeuring gegeven, maar voorafgaand is er nog een debat losgebarsten over de CFL (compacte fluorescentielampen), beter bekend als de spaarlamp. Vooral het kwikgehalte van spaarlampen vormt een pijnpunt. Spaarlampen bevatten tot maximaal 5 mg kwik per lamp, wat een extra belasting voor het milieu kan vormen.

De voordelen van spaarlampen op vlak van energiebesparing zijn onbetwist. Een uitfasering van gloeilampen kan leiden tot een besparing van 15% van het huishoudelijk elektriciteitsverbruik. Over heel Europa is dit een jaarlijkse besparing van 40 TWh, het equivalent van 10 elekticiteitscentrales. Weegt dit voordeel op ten opzichte van het nadeel van de aanwezigheid van kwik in spaarlampen? Het Nederlandse onderzoeksbureau, CE, heeft de netto milieubelasting van een LED-lamp vergeleken met dat van een concurrerende gloeilamp (40 Watt) en spaarlamp (8 Watt). Er is uitgegaan van 100.000 branduren, de levensduur van een LED-lamp. De LCA heeft rekening gehouden met broeikasgasemissies, emissies van verzurende en vermestende stoffen en toxische stoffen. Een LCA houdt rekening met de milieu-effecten vanaf de grondstoffase tot en met de afdankingsfase. Uit het onderzoek blijkt dat LED-lampen het beste scoren, gevolgd door de CFL's, die de gloeilampen ver achter zich laten.

 

 

Het kwik uit de spaarlamp komt enkel vrij indien die lamp breekt. Onderzoek van het Nederlandse TNO concludeert dat gebroken spaarlampen geen risico's inhouden voor de gezondheid. "De hoeveelheid kwik die vrijkomt na breuk van een spaarlamp is zo laag, dat er geen schadelijke gevolgen voor de gezondheid optreden". Indien een spaarlamp breekt, doe je er best aan de ruimte te verlaten en gedurende 15 minuten te ventileren. Daarna kan de gebroken lamp opgeruimd worden en de ruimte over een langere periode goed worden geventileerd.

Afgedankte CFL's moeten apart ingezameld worden. Sinds augustus 2005 zijn alle verkooppunten verplicht gebruikte spaarlampen gratis terug te nemen. De recyclagetaks (recupelbijdrage) op spaarlampen laat toe dat gebruikte spaarlampen op het einde van hun levensduur worden gerecycleerd. Kapotte spaarlampen kunnen via het containerpark worden ingeleverd of bij de verkoper bij aankoop van een nieuwe lamp. Deze terugnameplicht is van toepassing op alle spaarlampen, TL-lampen en halogeenlampen. De regeling is conform de Europese richtlijn 2002/96/EG betreffende afgedankte elektrische en elektronische apparatuur .

Had Europa beter gekund? Ja. Het Europese voorstel geeft aan dat de beste CFL's (op vlak van kwikinhoud) maximaal 1,23 mg kwik bevatten. De milieubeweging, inclusief het internationale Zero Mercury working group, heeft steeds gevraagd om in de richtlijn het maximum gehalte aan kwik te verscherpen van de huidig toegelaten 5 mg tot maximaal 2 mg. Hierover is echter besloten om dit om te regelen via de eerstkomende herziening van de richtlijn 2002/95/EG betreffende de beperking van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen in elektrische en elektronische apparatuur.

Om de veiligheid te verbeteren, bestaan er ook spaarlampen met een tweede huls. Dergelijk design is zeer interessant voor de veiligheid. Indien dergelijke CFL's vallen, is de kans op het vrijkomen van het kwik quasi nihil. Ook daar had de richtlijn beter rekening mee kunnen houden.

Energiebesparing