Bij de voorstelling van het VMM jaarrapport over de luchtkwaliteit in 2010 spreekt minister van Leefmilieu, Joke Schauvliege, van een "spectaculaire verbetering van de luchtkwaliteit". Dat vinden wij op zijn minst een opmerkelijke uitspraak, vooral omdat Vlaanderen de Europese normen voor fijn stof en verzurende uitstoot (NOX) nog steeds niet haalt.
Meer zelfs, in april besliste de Europese Commissie om België door te sturen naar het Europees Hof omdat de fijn stof normen in acht gebieden werden overschreden. Een eerdere aanvraag van België om uitstel te verkrijgen om de fijn stof-normen te halen, werd door de Europese Commissie afgewezen. De Commissie meent dat er in ons land onvoldoende maatregelen worden genomen om de fijn stof uitstoot onder controle te houden.
Ook voor verzurende uitstoot halen we de Europese gezondheidsdoelstellingen niet. Omdat in Antwerpen de normen voor NOx worden overschreden, werd recent een aanvraag ingediend bij Europese Commissie om de normen voor Vlaanderen uit te stellen tot 2015. Uit het jaarrapport van de VMM blijkt nu dat de VVM in 2010 nog een tweede meetcampagne rond NOx uitvoerde. Daaruit blijkt dat de jaarnorm voor NOx in maar liefst 10 van de 13 Vlaamse centrumsteden wordt overschreden. De toestand is dus nog veel slechter dan wat Vlaanderen aan Europa wil doen geloven. Verder uitstel van de normen valt dan ook niet te verantwoorden.
Nog opmerkelijk is de vasthoudendheid waarmee minister Schauvliege de hervorming van de Belasting op In Verkeerstelling (BIV) blijft naar voor schuiven als de oplossing voor vervuilende verkeersemissies, momenteel de belangrijkste reden waarom België zo slecht scoort op gebied van luchtkwaliteit. Het is duidelijk dat de Vlaamse regering bij deze hervorming de kans volledig gemist heeft om de verdieselijking van ons wagenpark en daarmee de uitstoot van fijn stof en stikstofdioxides stop te zetten. Gelukkig heeft het Vlaams parlement de hervorming van het BIV on hold gezet en wil het eerst hoorzittingen organiseren. Hopelijk zal het parlement dus nog zorgen voor een echte vergroening van de BIV, waarbij dieselwagens correct worden belast.
Stikstofoxiden dragen bij aan de vorming van ozonpieken en zorgen daardoor voor gezondheidsproblemen. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor een versnelde verwering van historische gebouwen, een verminderde opbrengst van landbouwgewassen en de achteruitgang van bos-, heide- en natuurgebieden.
Autoverkeer in de hand houden
De twee voornaamste bronnen voor de uitstoot van verzurende stoffen zijn het autoverkeer en energieproductie/verbruik. Samen zijn die goed voor 90% van de verzurende uitstoot. De sector ‘verkeer’ kent daarbij de grootste overschrijdingen van de Europees vastgelegde plafonds voor NOx. .Het autoverkeer ligt ook aan de bron van fijn stof.
Aangezien het wegverkeer de voornaamste bron is voor de overschrijdingen van de jaarnorm voor NOx, zullen op de eerste plaats maatregelen moeten getroffen worden om het totale volume en de groei van het autoverkeer in de hand te houden. Deze cijfers maken nogmaals duidelijk dat de invoering van een slimme kilometerheffing echt wel noodzakelijk is om de verzurende uitstoot onder controle te kunnen houden. Deze slimme kilometerheffing mag niet op de lange baan worden geschoven.
Ook onze ruimtelijke ordening speelt een belangrijke rol om de groei van het autoverkeer in de hand te houden. Nog steeds worden plannen goedgekeurd om op zuivere autolocaties nieuwe bedrijventerreinen, kantoren of winkelcentra te ontwikkelen. Zolang geen beleid wordt gevoerd om het totale volume van het autoverkeer te beheersen, zal de individuele milieuwinst van properdere voertuigen teniet worden gedaan door de totale groei van het autoverkeer.
Een derde maatregel waar we al lang op wachten, is de invoering van lage emissie zones in de steden. Lage emissie zones of milieuzones zijn centrale gebieden in de stad waar oude, vervuilende (vracht)wagens niet in mogen. In Nederland, Duitsland en de Scandinavische landen zijn er al heel wat steden die zo’n lage emissiezone invoeren. Een milieuzone blijkt de grootste impact te hebben op dieselroet, de meest schadelijke fractie van het fijn stof. Die fractie zou tot 30% dalen in een milieuzone. Maar in België is er nog steeds geen wettelijk kader om milieuzones mogelijk te maken.
Verder zullen bijkomende investeringen in openbaar vervoer, zoals in het Gewestelijk Expresnet (GEN) rond Brussel of in bijkomende light-rail verbindingen, noodzakelijk zijn om de doelstellingen te kunnen halen. Dergelijke voorstedelijke openbaarvervoersnetwerken kunnen een concurrentieel alternatief bieden voor de autopendel naar de steden. Net zoals de (elektrische) fiets. In de vorige legislatuur nam het Vlaams parlement unaniem een resolutie aan voor een GEN voor fietsers. Een veilig en goed uitgebouwd fietspadennetwerk van het centrum van Brussel naar de dichtbevolkte randgemeenten heeft een enorm potentieel om pendelaars uit de auto en op de fiets te krijgen.