Belgische installaties verdienen honderden miljoenen met koolstofhandel

Belgische installaties die deelnemen aan de Europese emissiehandel in broeikasgassen (ETS) zitten op een berg van ongebruikte emissierechten. Het gaat over meer dan 30 miljoen rechten (EUAs), met een marktwaarde van 210 miljoen euro. Ze zijn vooral in het bezit van de grote staalproducenten zoals Arcelor Mittal. De ondernemingen kunnen die rechten in de volgende handelsperiode (2013-2020) gebruiken of verkopen. Volgens de modellen van Bloomberg New Energy Finance zou België door het overschot aan emissierechten bij haar ondernemingen zelfs verdienen aan een reductiedoelstelling van -30% tegen 2020.

Het overschot van emissierechten bij de Belgische installaties in de ETS kwam er op twee momenten. Bedrijven zijn sowieso al initieel te ruim bedeeld met gratis emissierechten. Bovendien viel hun uitstoot van broeikasgassen tijdens de crisis terug, maar kregen ze rechten als was er economisch geen vuiltje aan de lucht.

De onderstaande grafiek illustreert duidelijk hoe er in België vanaf 2009 stelselmatig meer rechten zijn bedeeld dan er emissies waren. Cumulatief leidt dat tot een overschot van meer dan 30 miljoen EUAs bij Belgische installaties. Die EUA geven het recht om in de huidige of volgende periode 30 miljoen ton CO2 eq. de lucht in te blazen, of de rechten te verhandelen met ondernemingen elders die een tekort hebben aan zulke toelatingen voor emissies.

In april van dit jaar stond de volgende, opmerkelijke zin in een persbericht van Bloomberg New Energy Finance: “Some countries stand to receive an economic benefit from any move to a 30% target, specifically Belgium, Bulgaria, Czech Republic, Estonia, Hungary, Lithuania, Poland, Romania, Slovakia and Slovenia.”

Vreemd genoeg stond België in het lijstje van veeleer armere EU lidstaten die zouden kunnen verdienen aan meer klimaatambitie. Het enorme overschot aan emissierechten bij Belgische bedrijven verklaart die merkwaardige bevinding. In de modellen van Bloomberg zou bij -30% de prijs voor een EUA naar 33 euro stijgen. Dat maakt dat het overschot van rechten waarover enkele ondernemingen in ons land beschikken bijna een miljard euro waard zou zijn. Doorheen de volgende handelsperiode zouden die ondernemingen een deel van dat overschot kunnen verkopen. De inkomsten uit die verkoop zouden volgens Bloomberg de kosten voor de Belgische overheid, andere ondernemingen en de gezinnen van een opstap naar -30% broeikasgassen, overtreffen.

Het probleem van het overschot aan emissierechten in de ETS stelt zich overigens niet alleen in België. Door de economische crisis leidt de emissiehandel voor sommige ondernemingen momenteel tot het omgekeerde van wat ze volgens de milieu-economie moet doen. Niet de vervuiler betaalt voor de schadekosten die broeikasgassen veroorzaken, maar de gezinnen en kleine ondernemingen betalen de grootste vervuilers. Hoezo? Grote installaties in de staal- en cementindustrie zijn te ruim bedeeld met gratis rechten. Ze verkopen hun overschot aan rechten aan elektriciteitsproducenten die minder ruim bedeeld zijn in de ETS. Die producenten rekenen de aankoop van de rechten door in de elektriciteitsprijs. Waardoor uiteindelijk de elektriciteitsconsument opdraait voor de kosten.

Volgens de organisatie Sandbag verdienden 10 grote staal- en cementproducenten zo al 1.8 miljard euro in de tweede handelsperiode. Die 10 ondernemingen, de ‘fatcats’, zouden ook 78% van het teveel aan EAUs in handen hebben. 

Om de werking van het systeem te verbeteren stelt Sandbag in een recent rapport voor om 3.1 miljard minder rechten in omloop te brengen dan voorzien in de volgende handelsfase. Enkel zo zou de prijs van CO2 terug naar een niveau gaan dat energiebesparing en minder vervuilende energieproductie bij grote ondernemingen stimuleert. Sandbag komt op het cijfer van 3.1 miljard uit, dat een stuk hoger ligt dan eerdere berekeningen onder andere in het Europees parlement, door te mikken op een evenwaardige reductie-inspanning van de industrie als voorzien vóór de crisis.

Voor België werpt het overschot aan rechten ook een interessant licht op de discussie over de verdeling van de ETS- inkomsten. Bond Beter Leefmilieu  pleit er al langer voor om alle ETS-inkomsten te gebruiken voor het klimaatbeleid. Die idee wordt bevestigd door de resolutie van het Vlaams parlement voor de opstap naar de beleidskeuze van -30 % uitstoot van broeikasgassen. 

In de volgende periode wordt een deel van de emissierechten geveild, en de inkomsten ervan komen bij onze overheden terecht. Logischerwijs vloeit het geld in de eerste plaats terug naar elektriciteitsconsumenten om acties voor energiebesparing te financieren. Zij, en niet de grote ondernemingen, dragen voorlopig immers de grootste kosten van de ETS.

Klimaatbeleid