Tegen 2015 moet volgens de Europese Kaderrichtlijn Water het water in ‘goede ecologische toestand’ zijn. Daar moeten alle vervuilers en gebruikers van water aan meebetalen. De Europese Commissie stelt ook dat EU lidstaten de verplichtingen in de Kaderrichtlijn Water over kostenterugwinning breed moeten toepassen.
De lidstaten zijn via de Kaderrichtlijn Water gebonden om de kosten die ‘waterdiensten’ met zich mee brengen, in beeld te brengen. Waterdiensten zijn bijvoorbeeld het onttrekken van water (voor drinkwaterproductie, landbouw, of industrie), maar ook aanleg en onderhoud van stuwen, pompen, dijken en andere infrastructuur. De lidstaten moeten die kosten dan verhalen op de verschillende partijen, volgens het principe dat ‘de vervuiler betaalt’.
Veel lidstaten (ook Vlaanderen) beperken deze verplichtingen tot drinkwaterproductie en afvalwaterzuivering. Om die reden diende Bond Beter Leefmilieu in 2006 samen met 16 andere milieuorganisaties uit heel Europa, een klacht in bij de Europese Commissie.
De Commissie geeft nu een duidelijk signaal dat zulk een nauwe interpretatie niet correct is. Het hoofd van de water unit stelde letterlijk dat het concept van kostenterugwinning “op alles van toepassing moet zijn, want de kaderrichtlijn is van toepassing op alle gebruik en voor alle effecten ervan”.
In een reactie vanuit de (drink)waterindustrie werd benadrukt dat de landbouwsector het grote probleem is – de sector is een groot gebruiker én een groot vervuiler van water.
Ook in Vlaanderen is er nog veel werk aan de winkel. Om te beginnen inzake transparantie. De kosten voor bijvoorbeeld infrastructuur voor scheepvaart en afleiden van water daarvoor, productiewater voor industrie, irrigatiewater, vervuiling door landbouw enz. moeten beter in beeld gebracht worden. Het gaat hier niet enkel over de zuiver economische kosten, maar ook over de kost van de schade aan het leefmilieu en waterschaarste. Zelfs voor de huidige (te beperkte) waterdiensten slaagt Vlaanderen er overigens niet in om cijfers voor de landbouwsector op tafel te leggen of om de milieukosten en de hulpbronkosten in beeld te brengen.
Verder zal een mechanisme moeten worden gevonden om een “redelijk” deel van die kosten terug te winnen. Er bestaan een aantal instrumenten (grondwaterheffing, heffing watervervuiling, waterfactuur, captatievergoeding), maar die zijn op zijn minst onvolledig.