Het systeem van randvoorwaarden (Cross Compliance) waaraan landbouwers moeten voldoen om Europese subsidies te krijgen, draagt niet bij tot het behoud van de biodiversiteit en milieukwaliteit in Europees landbouwgebied. Dat concludeert Birdlife International in een recent rapport dat begin deze week werd voorgesteld. ‘Cross Compliance’ gaat onder meer over het naleven van een aantal regels uit de Europese milieu- en natuurwetgeving en het zorgen voor het behoud van een goede milieu- en landbouwconditie van landbouwgronden.
Het rapport concludeert dat het systeem wel degelijk potentieel heeft om de biodiversiteits- en milieucondities op landbouwland te verbeteren, maar dat het op dit moment niet werkt. Om te beginnen zijn er geen concrete doelstellingen vastgelegd. Daardoor kan er ook geen goede opvolging van de resultaten gebeuren, zijn er onvoldoende data en kan het systeem niet geëvalueerd noch bijgestuurd worden.
Bovendien is de implementatie van het Cross Compliance systeem overgelaten aan de lidstaten. De Europese Commissie heeft geen concrete richtlijnen opgesteld voor die implementatie en de lidstaten moeten geen goedkeuring krijgen van de Europese Commissie. Deze factoren leiden tot een minimale implementatie van de randvoorwaarden op lidstaatniveau, waarbij vele verplichtingen te algemeen geformuleerd zijn zodat toepassing op bedrijfsniveau moeilijk en niet te controleren is en de effectiviteit nauwelijks kan worden nagegaan.
Daarenboven zorgt het systeem op dit moment niet voor het stimuleren van de milieuperformantie van de landbouwbedrijven. En het bestraffingsysteem leidt niet tot het verminderen van milieuschadelijke praktijken. Dat komt onder meer omdat het ‘de vervuiler betaalt’ principe niet correct wordt toegepast. Zo wordt bij overtreding van de milieuwetgeving de subsidie verminderd – in het beste geval, soms wordt zelfs enkel een waarschuwing gegeven – met een bedrag afhankelijk van het totale subsidiebedrag en niet afhankelijk van de ernst van de overtreding. Op die manier is de kost van het voldoen aan de wetgeving vaak hoger dan de reductie van de subsidie en heeft het bestraffen dus geen ontradend effect. Ook is er geen regeling voor herstel van de aangebrachte schade.
Rapportering van de resultaten van Cross Compliance, de controles en de steunreducties is in de meeste lidstaten erbarmelijk te noemen. Er is nood aan meer transparantie, volledige en gedetailleerde informatie en een uniforme wijze van rapporteren binnen de hele EU.
Birdlife stelt voor de Cross Compliance voorwaarden te vertalen in concrete verplichtingen, met duidelijke relevantie voor milieubescherming en biodiversiteitsbehoud, en overtredingen consequent te bestraffen met afdoende steunverminderingen. Om te komen tot een werkelijke toepassing van het principe ‘publiek geld voor publieke goederen’ is een grondige hervorming van het Europese landbouwbeleid nodig.