De stal van de Vlaamse landbouw moet uitgemest. Hoe we dat doen, maakt al het verschil

Delen van de Vlaamse landbouwsector zitten in crisis. De kosten worden niet gedekt. Dit, samen met de toenemende vergrijzing en druk op open ruimte brengt het voortbestaan van een familiale landbouw op Vlaamse schaal in het gevaar. De keuzes die we nu maken, bepalen de toekomst van de landbouw in Vlaanderen.

1 op 4 varkensboeren is failliet

Geen grenzen aan de groei, dat kregen boeren van alle banken en erfbetreders zoals adviseurs en kopers tot voor kort te horen. Kortetermijnwinsten wonnen het van de veerkracht van de sector. Dat breekt hun nu zuur op. Eind 2015 bleek één op de vier varkensboeren virtueel failliet. De machtsconcentratie in de keten is groot en de boer trekt aan het kortste eind. Landbouwminister Schauvliege lijkt dit te erkennen en kondigt in een recent interview alvast aan om de landbouwsector weerbaar te maken tegen commerciële belangen.

Warm of koud saneren?

Vanuit een deel van de sector en van politieke partijen in Vlaanderen, maar ook in Nederland klinkt daarom de vraag om een warme sanering van de varkenssector, liefst op Europese schaal. Dit gebeurde eerder in Vlaanderen in begin jaren 2000 onder impuls van toenmalig minister Vera Dua.

Naast het sociaal drama dat zich op veel plaatsen voltrekt heeft een koude sanering, zoals die zich nu aankondigt, zijn gevolgen. In Vlaanderen zullen we sowieso naar een kleinere veestapel moeten gaan, maar de huidige crisis maakt dat veel bedrijven die investeerden in efficiënte en milieusparende maatregelen, er het eerst dreigen tussenuit te vallen. Een varkens- of melkveehouderij die niets deed, kan nu als winnaar uit de bus komen.

Ondertussen in Europa

Vanuit Europa vallen er met Phil Hogan als Europees Commissaris voor Landbouw voorlopig niet veel structurele ingrepen te verwachten. De regels van de wereldmarkt bepalen nu het spel. De afgelopen weken verschenen er rapporten over de impact van het vrijhandelsakkoord TTIP op de Europese landbouw. Het voorspelde resultaat voor de Europese boer: een nog lagere prijs voor zijn product.

Wie wint wel? De landbouw van de VS, die een competitief voordeel zal hebben als het over granen, melk en vlees gaat. Dat tonen ook Amerikaanse studies aan. De verklaring daarvoor is te vinden in schaalvoordelen, maar ook in lagere productie- en consumptiestandaarden. Zo zijn de wettelijk toegelaten pesticidenresidu’s 5000% hoger in de VS dan in de EU.

Wat we nodig hebben: een niche

Toch zien sommigen in TTIP ook kansen voor de Europese landbouw, met name voor Europese kwaliteitsproducten. Verwerkte producten met een specifieke identiteit kunnen op de Amerikaanse afzetmarkt een plaats vinden. In Vlaanderen gaan steeds meer stemmen op om van Vlaamse landbouw- en voedingsproducten een nicheproduct op de wereldmarkt te maken. Op 20 januari vond alvast een hoorzetting plaats in het Vlaams Parlement rond dit thema en de schaalvergroting in de landbouwsector.

Hoe deze transformatie eruit moet zien is nog onduidelijk, maar vast staat dat het duurzame producten zullen zijn, die nog meer dan vandaag de ecologische, economische en sociale kwaliteit moeten waarborgen. Hiervoor zal de Vlaamse landbouw, maar ook het Vlaamse consumptie- en voedingspatroon soms drastisch moeten veranderen. Een omschakeling naar aan gevarieerd, seizoensgebonden en plantaardig dieet dringt zich op. Want zowel productie en consumptie in Vlaanderen overtreden de grenzen van het te rechtvaardigen effect op mens en milieu, hier en doorheen de globale voedselketen.

Landbouw

Meer over Landbouw