Het distributienet: een netwerk van kabels en leidingen die ervoor zorgen dat het licht en de verwarming blijven branden. Tot voor kort kon het weinig boeien. Maar toen het Chinese State Grid besloot in te stappen in Eandis, ging de netbeheerder plots de krantenkoppen beheersen. Volgens BBL kan de discussie over het eigenaarschap en de financiering van het net niet los gevoerd worden van de visie op het net van de toekomst.
Slim net en gestrande activa
Om klimaatchaos te vermijden, is een omslag naar 100 procent hernieuwbare energie nodig. Als het olie- en gasverbruik in ons land stelselmatig afneemt, best met 5% per jaar of meer, zijn we op het goede pad.
Dat plaatst de netbeheerders in een complexe situatie. Aan de ene kant moeten ze hard investeren om het elektriciteitsnet slimmer en flexibeler te maken. Het net is de ruggengraat van de energietransitie: dit bepaalt of de snelle groei van lokale, hernieuwbare energie en de elektrificatie van transport en gebouwenverwarming mogelijk is. Aan de andere kant bezitten de netbeheerders gedeeltelijk gestrande activa: de gasleidingen die horen bij het oude, fossiele energiesysteem.
Gezocht: visie
Een ambitieuze visie over de uitbouw van een slim net en de uitfasering van fossiele brandstoffen moet de koers voor het netbeheer bepalen. Het doel is: nuluitstoot in gebouwen en transport behalen. Wat er daarvoor nodig is, moet mee de investeringen in het net bepalen. Het opstellen van een visie is een taak die de gemeentelijke aandeelhouders ver te boven gaat. Dit moet gebeuren op Vlaams niveau, met expertise van in en buiten Eandis.
De visie kan richting geven aan de koers voor Eandis en de discussie over het eigenaarschap en de financiering van het distributienet op gang brengen. Een democratische sturing met een gewaarborgde en voldoende ruime financiering voor de snelle ombouw van het net zijn daarbij cruciale randvoorwaarden.
De hoge vergoeding voor de gemeentelijke aandeelhouders nú komt voort uit de noden van de gemeenten, niet uit die van de netbeheerder. Burgers, coöperatieven en overheidsinstanties die in het kapitaal van Eandis willen participeren, laten zich best leiden door een visie op de lange termijn waarbij de klemtoon ligt op investeringen, niet door de hoop op een veilig en hoog rendement op de korte termijn. In die zin lijken overheden en coöperatieven beter te passen bij Eandis, al is denken op de lange termijn voor ieder soort aandeelhouder een uitdaging.
Noodkreet Elia
Deze week lanceerde de CEO van ELIA een noodkreet: als er binnen een jaar geen energieplan voor de toekomst ligt, dan komt de kernuitstap (alweer) in gevaar. Gelijk heeft hij. De mogelijkheden om kernenergie overbodig te maken zijn er: meer hernieuwbare energie, een slim vraagbeheer en opslag, energiebesparing en goed uitgebouwde netten.
In Vlaanderen zijn de gesprekken voor zo’n energieplan alvast opgestart. Een visie over de uitbouw van slimme netten vormt daarin een cruciaal onderdeel. Die netten moeten zorgen voor een goede integratie van de meer en meer verspreid opgewekte hernieuwbare energie. Een goed doordachte tariefzetting moet daarbij ook een slim gebruikersgedrag sturen en belonen. Dit zijn de kernelementen die het debat nu moeten sturen.