Foto Shutterstock

Drie jaar na Dieselgate: is het sjoemelen nu gestopt?

Foto Shutterstock

Deze week viert het Dieselgate-schandaal zijn derde verjaardag. Allesbehalve een vrolijke gebeurtenis, want nog steeds stoten miljoenen dieselwagens meer stikstofoxiden en fijnstof uit dan toegelaten. En ook met nieuwe dieselwagens wordt gesjoemeld. Luchtvervuiling door fijnstof en stikstof veroorzaakt vroegtijdige sterfte en hart- en vaatziekten. Daarom, beleidsmakers: ban vervuilende voertuigen en versnel de omslag naar emissievrije mobiliteit.

Drie jaar geleden

Exact drie jaar geleden kwam in Amerika aan het licht dat Volkswagen sjoemelsoftware gebruikte. Die zorgde ervoor dat de uitstoot van stikstofoxiden (NOx) van wagens onder de wettelijke norm bleef tijdens testprocedures in het labo, terwijl ze onder normale rij-omstandigheden aanzienlijk hoger lag. Al gauw bleken wereldwijd vrijwel alle producenten van dieselwagens betrokken. Ook gesjoemel met labotests voor CO2-emissies en veiligheidssystemen is onthuld. Het schandaal trof Europa, 's werelds grootste markt voor dieselwagens, het hardst. Toch bleven de Europese autofabrikanten - in tegenstelling tot de Amerikaanse - tot op heden ongestraft.

De erfenis van Dieselgate

Drie jaar later is er weinig veranderd. Vandaag rijden in België alleen al nog 2 miljoen diesels rond die de wettelijke uitstootnorm voor stikstofoxiden en fijnstof overschrijden. In Europa zijn dat er 43 miljoen. Die wagens vervuilen de lucht en tasten onze gezondheid aan. In een nieuw rapport van september 2018 schat de Vlaamse Milieumaatschappij dat er elk jaar 1.800 à 3.600 Vlamingen vroegtijdig overlijden door te hoge NO2-concentraties in de lucht, vooral op plaatsen met veel verkeer. Bovendien veroorzaakt luchtvervuiling hart- en vaatziekten, en heeft het negatieve effecten op de ontwikkeling van foetussen.

Omdat de auto-industrie weigert verantwoordelijkheid op te nemen, proberen steden zoals Antwerpen, Londen, Parijs en Milaan hun inwoners te beschermen door dieselbans en (ultra)lage-emissiezones in te voeren. Afhankelijk van hun zogenaamde euroklasse, mogen voertuigen het stadscentrum niet binnen. De euronorm is een Europese milieustandaard voor voertuigen. Hoe hoger (strenger) de euronorm van een voertuig, hoe milieuvriendelijker die is.

Euronormen: niets is wat het lijkt

Althans: in theorie. Uit onderzoek van The recent Real Urban Emissions (TRUE) Initiative blijkt dat er amper verschillen zijn tussen de NOx-emissies van dieselwagens geproduceerd tussen 1996 en 2015. Dieselwagens met Euronorm 2, 3, 4 en 5 stoten respectievelijk gemiddeld 1,149 mg/km, 1,119 mg/km, 992 mg/km en 1,059 mg/km uit. Met andere woorden: hoe strenger de euronorm, hoe groter het gesjoemel en hoe groter het verschil tussen werkelijke en wettelijk toegestane emissies. De introductie van de EURO 6-emissienorm in 2014 bracht wel een effectieve daling van de NOx-emissies teweeg (tot gemiddeld 453 mg/km), maar die is nog steeds 5 keer hoger dan de wettelijk toegestane limiet.

Daarnaast toont het TRUE-onderzoek grote verschillen aan tussen producenten in eenzelfde euroklasse. Zo stoot het best presterende EURO 6-model, Jaguar-Land Rover, twee keer zoveel uit als de toegestane norm, terwijl de vier slechtst presterende modellen (Renault-Nissan, Subaru, Hyundai-Kia en Fiat-Chrysler) 12 keer zoveel uitstoten. Bepaalde EURO 6-modellen presteren op de weg niet beter dan een EURO 2-voertuig.

Het TRUE-initiative maakte voor haar metingen gebruik van ‘remote sensing’ technologie. Voor beleidsmaatregelen als dieselbans en (ultra)lage-emissiezones vormt de werkelijke uitstoot gebaseerd op remote sensing data dus een betere parameter dan de euroklasse. Om een maximale impact te hebben, bannen steden best de meest vervuilende modellen over alle euroklassen heen.

Zijn nieuwe dieselwagens nu properder?

Naar aanleiding van Dieselgate introduceerde de Europese Unie in 2015 een on-road Real Driving Emissions (RDE) test. Die gaat na of de emissies van fijnstof en stikstofoxiden gemeten in het labo overeenkomen met die op de weg. Recent onderzoek van Emisia, in opdracht van de ngo Transport & Environment, toont aan dat ook deze test vatbaar is voor gesjoemel, voornamelijk door te beperkte randvoorwaarden. Van zodra RDE-goedgekeurde wagens op heuvels of aan meer representatieve snelheden en versnellingen rijden, stoten ze tot 9 keer meer uit dan de wettelijk toegestane limiet.

Daarnaast bieden ook roetfilters van dieselauto’s potentieel voor gesjoemel. Als de filters stuk gaan, kunnen de vervangingskosten oplopen tot 2.000 euro. Een dure grap die mensen liefst omzeilen. Daarom worden roetfilters vaak illegaal weggehaald. Gevolg? De auto stoot zonder filter ruim 90% meer roet en fijnstof uit. Experten schatten dat er in België tienduizenden en mogelijk zelfs meer dan 100.000 dieselwagens zonder roetfilter rondrijden. Ook in de rest van Europa komt dit fenomeen vaak voor.

7 beleidsaanbevelingen om het gesjoemel van de auto-industrie in te tomen

Zo lang miljoenen vervuilende dieselwagens blijven rondrijden en zolang de auto-industrie blijft sjoemelen, is het Dieselgate-schandaal niet achter de rug. Hoog tijd dat Europese en nationale beleidsmakers dit probleem aanpakken. Dat kan met behulp van volgende beleidsmaatregelen:

  1. Zorg ervoor dat autoproducenten de 43 miljoen vervuilende diesels in Europa kosteloos ‘retrofitten’ en in overeenstemming brengen met de toegestane Europese uitstootnormen;

  2. Zorg ervoor dat autoproducenten schadevergoedingen toekennen aan de getroffen consumenten;

  3. Ondersteun steden bij het opzetten van maatregelen om vervuilende wagens te weren en zorg ervoor dat deze maatregelen gebaseerd zijn op ‘remote sensing data’ die de werkelijke uitstoot in kaart brengen;

  4. Laat autofabrikanten een bijdrage leveren aan een fonds voor schone lucht om steden te helpen de luchtkwaliteitsnormen van de Wereldgezondheidsorganisatie te halen;

  5. Hervorm de Real Driving Emissions test om hem meer representatief te maken;

  6. Schakel over op Europese emissienormen gebaseerd op de uitstoot van een voertuig gedurende de volledige levensduur en zorg voor naleving door onafhankelijke conformiteitscontroles en aangescherpte periodieke technische inspecties;

  7. Voer een nieuwe EURO 7-emissienorm in die diesels niet langer toestaat meer NOx uit te stoten dan benzinewagens.

De toekomst is emissievrij

Naast deze beleidsmaatregelen moet het gebruik van diesel- en benzinewagens zo snel mogelijk uitgefaseerd worden. Deze fossiele wagens zullen onze gezondheid blijven schaden in de toekomst. Bovendien zijn ze door hun CO2-uitstoot mee verantwoordelijk voor de klimaatverandering. De enige manier om ervoor te zorgen dat mobiliteit echt schoon wordt, is door zo snel mogelijk over te stappen naar emissievrije elektrische wagens, in combinatie met voldoende infrastructuur voor fietsers en een kwalitatief aanbod van openbaar vervoer.

> Studie van Transport & Environment