We zouden het haast vergeten te midden van alle coronageweld: in Nederland boekten ze een historische overwinning. Vanaf 1 juli 2021 geldt daar eindelijk statiegeld op alle plastic flessen. Organisaties als de Statiegeldalliantie en Recycling Netwerk Benelux juichen, en met reden: het is een kleine stap voor de burger, maar een grote stap voor de strijd tegen zwerfvuil.
De beslissing om statiegeld in te voeren werd gewiekst in de hand gewerkt door de Nederlandse staatssecretaris Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven. Zij gaf in 2018 de betrokken bedrijven een laatste kans om de invoering van statiegeld af te wenden. Als vóór 2020 een daling van 70 procent plastic flessen te bespeuren was in het zwerfafval en de industrie 90 procent van haar plastic flessen zou recycleren, zou ze het statiegeld van haar agenda schrappen. Dat lukte niet, de rest is nu (recente) geschiedenis.
Door de daad bij woord te voegen zorgt Van Veldhoven ervoor dat Nederland goed op weg is een van de doelen van de Europese richtlijn over wegwerpplastics te halen. Tegen 2025 moet elke Europese lidstaat 77 procent van zijn plastics gescheiden inzamelen (zodat er gerecycleerd kan worden). Nederland demarreert hier in een koers waarvan we ons soms afvragen of Vlaanderen het startschot wel gehoord heeft.
Alle ogen zijn nu dan ook op de Vlaamse regering gericht. Blikjes en plastic flessen zijn goed voor zo’n 40 procent van het zwerfvuil in Vlaanderen. Door statiegeld in te voeren, zou de hoeveelheid blikjes en plastic flessen in zwerfvuil kunnen dalen met 90 procent. De potentiële impact van deze maatregel is bijgevolg erg groot.
Eerder onderzoek toonde bovendien aan dat acht op de tien Belgen graag statiegeld wil. In elke politieke partij is er een ruime meerderheid die voorstander is van de uitbreiding en invoering - een ongeziene consensus onder Belgen die verder amper bereikt wordt, tenzij het over bier, chocolade of frietjes gaat.
De invoering van statiegeld is bovendien goedkoper dan blijven inzetten op ophaling van (zwerf)vuil. Landen als Noorwegen en Duitsland werken allang met systemen die ondertussen hun waarde bewezen hebben. Via handling fees worden supermarkten vergoed voor de investering die ze moeten maken in automaten. Deze handling fees worden onder andere betaald door de producenten, die op deze manier een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid opnemen. Dit houdt in dat ze verantwoordelijk zijn voor de hele keten van het product dat ze creëren, dus ook de stap na het gebruik.
De dalende kost voor zwerfvuil is ook de reden waarom maar liefst 80 procent van de Vlaamse gemeenten aangesloten is bij de Statiegeldalliantie. Het zijn de gemeenten die moeten betalen om zwerfvuil op te ruimen. Dat de uitbreiding naar blikjes en plastic flessen de uitgavenpost Afvalbeheer (opgeteld op Vlaams niveau) met 20 miljoen euro zou kunnen doen dalen, doet de ogen van vele burgemeesters blinken. Hoe hoog moet dat statiegeld zijn om te werken? In onze buurlanden is dat doorgaans 25 eurocent. Niet dat dat je iets kost, tenzij voor wie zijn flesje in de berm dumpt in plaats van het in te leveren.
Met andere woorden: Europa eist het, er is draagvlak, er is economisch voordeel en onze plastic soup vaart er wel bij. Statiegeld is laaghangend fruit in de strijd tegen de afvalberg in Vlaanderen. De Brusselse en de Waalse regering verklaarden eind 2019 in hun regeerakkoorden een systeem van statiegeld in te voeren. Waar wacht de Vlaamse regering nog op?
Gelukkig blijft niet iedereen geduldig afwachten tot er politiek evidente keuzes gemaakt worden. Zo gaan de dames van Mei Plasticvrij er ook dit jaar weer volop voor om Vlaanderen stil te laten staan bij ons afval. Want afval dat we niet veroorzaken, hoeft niet ingezameld en gerecycleerd te worden. Met hun plasticvrije tips & tricks wil Mei Plasticvrij het passieve draagvlak van de Belgen omzetten in actieve daden en een duidelijk signaal geven aan overheid en producenten: tijd om grote stappen te zetten!
