Een toekomstgerichte Vlaamse biogebaseerde economie nog niet voor morgen

Vlaanderen ziet biomassa meer en meer als oplossing voor het klimaatprobleem en de toenemende schaarste aan fossiele grondstoffen. Hoe kan biomassa een duurzame grondstof zijn voor de Vlaamse industrie? Dat was vorige week het onderwerp van een studienamiddag die het departement Economie, Wetenschap en Innovatie van de Vlaamse Overheid organiseerde. Bond Beter Leefmilieu luisterde aandachtig, en moest helaas vaststellen dat men al te gemakkelijk voorbij gaat aan de uitdagingen die verbonden zijn aan een duurzaam gebruik van biomassa.

De EWI studienamiddag over de Biogebaseerde Economie begon met de voorstelling van een nieuw rapport met daarin een analyse van het potentieel van de biogebaseerde economie (productie van materialen en energie uit biomassa) in Vlaanderen.  In het rapport staan een aantal waardevolle inzichten: “omwille van een relatief beperkt areaal voor landbouwgewassen in Vlaanderen en de sterke expertise in Vlaanderen rond inzameling en verwerking van afval, moet Vlaanderen zich in de toekomst nog sterker focussen op de hoogwaardige valorisatie van nevenstromen uit voeding, veevoeding, hout, papier, vooraleer over te gaan tot energieopwekking op het einde van de levenscyclus”. Daarnaast wordt in het rapport ook geschreven dat risico’s rond duurzaamheid van de aan te voeren biomassa zich voornamelijk stellen voor grondstoffen die van buiten Europa komen, waar onze wetgeving weinig vat op heeft. Ook benadrukt het rapport dat “resource efficiency” een sleutelbegrip is voor alle materialen, inclusief de hernieuwbare materialen.

Naar een volwaardige visie

Hiermee ondersteunt het rapport onze visie over de ontwikkeling van een duurzame biogebaseerde economie. Volgens Bond Beter Leefmilieu ligt de sleutel voor een duurzame biogebaseerde economie in Vlaanderen voor een groot stuk bij het duurzaam materialenbeleid. Door eerst en vooral in te zetten op het verlagen van het materiaalgebruik, op hergebruik en op recyclage, zal de nood aan nieuwe grondstoffen voor ondermeer de chemische en houtsector dalen, en bijgevolg ook de nood aan biomassa. Bovendien leidt recyclage ertoe dat koolstof langer uit de atmosfeer blijft, wat cruciaal is voor het aanpakken van de klimaatverandering.

Dit moet samen gaan met het omzetten van organische rest- en afvalstromen tot biogrondstof, en met het opwekken van energie uit afvalstromen die niet meer gerecycleerd kunnen worden. Op die manier heeft Vlaanderen heel wat meer kansen om een duurzame biogebaseerde economie te ontwikkelen.

Eenzijdig debat

Het is echter duidelijk dat zulke geïntegreerde visie nog niet in alle relevante beleidsdomeinen (energiebeleid, onderzoeks- en innovatiebeleid, economisch ondersteuningsbeleid, Nieuw Industrieel Beleid) of sectoren even sterk leeft. Dit bleek uit het panelgesprek met belanghebbenden. De discussie over de beperkte beschikbaarheid van primaire biomassa (uit de land- en bosbouw) domineerde het gesprek. De panelleden ijverden enkel voor meer biomassa rechtstreeks uit de land- en bosbouw voor de biogebaseerde industrie. Het oude verhaal van competitief worden op de onverbiddelijke wereldmarkt van biomassa had schijnbaar hetzelfde effect op de deelnemers als een lichtbak op een konijn. Het was dan ook zeer jammer dat er geen belanghebbenden uit het duurzaam materialenbeheer en uit de milieubeweging aan tafel waren uitgenodigd om het debat in een ruimer perspectief te plaatsen.

Pleidooi voor de juiste accenten

Hopelijk is dit alles geen voorbode van de Vlaamse visie en strategie voor de biogebaseerde economie die een interdepartementale werkgroep van ambtenaren momenteel voorbereidt. Bond Beter Leefmilieu erkent het potentieel van hernieuwbare grondstoffen als vervanger van aardolie voor materialen en energie. Maar de biogebaseerde economie zal enkel een duurzame toekomst kennen als we in de eerste plaats ons algemeen grondstofverbruik laten dalen, en daarnaast de nog nodige hernieuwbare grondstoffen duurzaam produceren. Dat zou het onderwerp van het debat en de strategie moeten zijn, in plaats van de bij voorbaat verloren concurrentieslag voor ’s werelds eindige biomassavoorraden.

Biomassa & biobrandstoffen