Efficiëntie is zonder twijfel de grootste energiebron van de 21ste eeuw, zei een van de aanwezigen.

Energie-efficiëntie: kansen voor Vlaanderen dankzij Europa

Efficiëntie is zonder twijfel de grootste energiebron van de 21ste eeuw, zei een van de aanwezigen.

Op vrijdag 20 september bliezen zo’n 100 bedrijfsleiders, energie-experts en beleidsmakers met het oog op de toekomst verzamelen in het Vlaams Parlement. Op de studiedag ‘Energie-efficiëntie: kansen voor Vlaanderen dankzij Europa’ van Energy Saving Pioneers bogen ze zich over de vernieuwde Europese richtlijn voor energie-efficiëntie. Wat is er nu juist veranderd? En hoe gaat zich dat vertalen in Vlaams beleid? 

Energy Saving Pioneers wou met dit event het belang van energie-efficiëntie in de energietransitie onderstrepen en de Vlaamse onderhandelaars aansporen om ambitieuze maatregelen rond energiebesparing op te nemen in het regeerakkoord. Bovendien is er een brede consensus dat ook het Energie- en Klimaatplan 2030 aangescherpt moet worden. De technologieën om energie te besparen zijn er. Het is aan de overheid om het juiste kader te schetsen, om kansen te scheppen en doelen te bereiken. Zowel in de sector industrie als in die van gebouwen en transport kunnen we grote stappen vooruit zetten.

Niels Ladefoged van de Europese Commissie lichtte toe wat de herziening van de richlijn energie-efficiëntie van eind vorig jaar juist inhoudt. Energiebesparing is een moeilijk politiek thema: in tegenstelling tot wanneer het gaat over extra productiecapaciteit, kan een minister hierbij geen lintjes doorknippen. Want energiebesparing, dat is een hele waaier van verschillende maatregelen bij álle ondernemingen en álle gebouwen. Bovendien is de energiebesparingsdoelstelling van 32,5% tegen 2030 een relatieve doelstelling, ten opzichte van een business-as-usualscenario. Dat maakt de regelgeving een pak ingewikkelder dan bijvoorbeeld die voor hernieuwbare energieproductie, waar je gewoon heldere absolute doelstellingen kan vastleggen. Ladefoged wierp nog een bloemetje naar het Europees Parlement: dat heeft er slim aan gedaan om de verplichte doelstelling per land onder artikel 7, de kern van de wettekst, overeind te houden.

'Grootste energiebron'

Stefan Scheuer van de Coalition for Energy Savings diepte het Europese verhaal verder uit. Met meer dan 20% energiebesparing sinds 2000 is efficiëntie is zonder twijfel de belangrijkste energiebron van de 21ste eeuw, stelde hij. Energiebesparing biedt een waaier aan voordelen: een lagere energiefactuur, hoger comfort, minder energie-armoede, betere luchtkwaliteit, jobcreatie en meer energie-onafhankelijkheid. De actie moet dringend opgeschroefd worden in de lidstaten. België zit niet op koers voor 2020, en al helemaal niet voor de doelstellingen van 2030. Gelukkig heeft de Commissie de bevoegdheid om bijkomende maatregelen op te leggen wanneer de Europese doelstellingen niet gehaald worden. 

Dr. Barbara Schlomann van het Fraunhofer Instituut stelde hun nieuwe studie ‘Energy Savings Scenarios 2050’ voor. De Duitse onderzoekers identificeren maatschappelijke trends die een belangrijke invloed hebben op het energiegebruik zoals digitalisering, urbanisatie, circulaire economie en deeleconomie. Sommige van deze trends kunnen zorgen voor een hoger energiegebruik. Maar als ze op een slimme manier gecombineerd worden, kan er net veel energie bespaard worden. 

Ontnuchterende cijfers

Annemie Bollen schotelde de SERV-analyse van het ontwerp en klimaatplan 2030 voor. Een reeks ontnuchterende cijfers maakten duidelijk hoe groot de uitdaging is in Vlaanderen. Met 10,7 miljoen ton bespaarde CO2-uitstoot, is energie-efficiëntie in het ontwerpplan cruciaal voor de reductiedoelstelling van 35% binnen de non-ETS-sectoren. Transport (-30% finaal energiegebruik) en gebouwen (-22%) krijgen de meest ambitieuze besparingsdoelen opgelegd, industrie slechts -5%. SERV wijst in het rapport vooral op de gebrekkige onderbouw van het plan. Veel maatregelen zijn niet becijferd, er zijn dubbeltellingen en overschattingen - en zelfs dan haalt het ontwerpplan de doelstellingen voor energie-efficiëntie niet. De grootste olifant in de kamer is het ontbreken van een financieel plan. Volgens SERV kosten de maatregelen tussen de 3 en 12 miljard euro, en is er in het plan zelfs nog geen aanzet van een oplossing hoe dat gefinancierd zal worden. 

Na de koffiepauze ging de studiedag verder in drie parallelle thematische sessies. Wouter Wetzel van het TNO lichtte het Nederlandse Klimaatakkoord toe. Hoe gaan onze noorderburen 49% CO2 besparen tegen 2030 en welke rol krijgt industrie toebedeeld? Nederland legt net als bij ons een focus op innovatie en versterken van de arbeidsmarkt, maar schrikt niet terug voor normering en een CO2-heffing voor bedrijven die niet aan bepaalde Europese benchmark komen. De meerjarenafspraken - vergelijkbaar met de Vlaamse energiebeleidsovereenkomsten - leverden onvoldoende resultaat op. En sinds 2017 zijn er verplichte maatregelen bijgekomen voor additionele energiebesparing. Een energiebesparingsverplichting voor maatregelen met een terugverdientijd tot vijf jaar  met TVT 5 jaar, bleek moeilijk te handhaven omdat de gemeenten en provincies verantwoordelijk waren. Sinds juli 2019 is de handhaving aangescherpt en geldt er een rapporteringsplicht over energiebesparende maatregelen.

Versnelling

Quentin Jossen van Climact gaf een inkijk in de Waalse renovatiestrategie en vergeleek met Vlaanderen. Er zijn tal van gelijkenissen: Wallonië heeft ook een oud gebouwenbestand dat nog grotendeels gerenoveerd moet worden. Het gewest wil net als Vlaanderen inzetten op een one-stop-shopaanpak, een gebouwpaspoort en renovatieroadmaps. Maar het nieuwe Waalse regeerakkoord zal mogelijk leiden tot een aanscherping van het Waalse energie- en klimaatplan. De klimaatdoelstelling werd immers aangescherpt tot 55% CO2-reductie, 250.000 woningen en 2.500 publieke gebouwen worden gerenoveerd tegen 2030, en alle nieuwbouw moet koolstofneutraal tegen 2027. Quentin Jossen acht de versnelling in Wallonië en in Vlaanderen haalbaar door in te zetten op renovaties bij sleutelmomenten. In Vlaanderen worden 2,5% van de woningen jaarlijks verkocht en is er een huurrotatie van 3,9%. Verplichte renovatie op die momenten brengt ons aardig in de buurt van 3% per jaar. 

De sessie over transport door Carlos Calvo Ambel van Transport & Environment leerde dat transport nu al instaat voor 9% van de besparingen onder artikel 7 van de Energie-efficiëntierichtlijn. Twee derde daarvan zijn CO2- en energieheffingen. Maar ook investeringen in fietsinfrastructuur of openbaar vervoer, maatregelen om energiezuinige voertuigen te stimuleren of een aanpassingen van het beleid rond bedrijfswagens kunnen in aanmerking komen. 

Energiebesparing Energy Saving Pioneers

Meer over Energiebesparing