Vlaanderen is nog niet volgebouwd. In totaal liggen nog 247.553 percelen in woongebied braak. Dat blijkt uit het antwoord op een parlementaire vraag van Vlaams Parlementslid Liesbeth Homans (N-VA) over het Register Onbebouwde Percelen. Hoe Homans tot dit cijfer komt, is niet helemaal duidelijk. Hoewel gemeenten verplicht zijn een register van onbebouwd percelen bij te houden en hiervoor ook een tegemoetkoming kunnen krijgen, zijn er nog 66 van de 308 die er geen hebben. Bovendien vertonen vele gemeentelijke registers fouten.
In tegenstelling tot wat de vastgoedsector beweert, brengt ook Bond Beter Leefmilieu al jaren de boodschap dat er, in ieder geval op korte termijn, geen tekort is aan bouwgronden in woongebied. Indien de onbebouwde percelen op een compacte manier bebouwd worden, ligt het aantal woongelegenheden veel hoger dan het aantal kavels. Ondanks de verwachte bevolkingsgroei in Vlaanderen, komen we nog zeker toe tot in 2030.
Het gaat hier echter om het ‘potentieel beschikbaar’ woonaanbod. Enerzijds door speculatie en anderzijds omwille van het typisch Vlaamse fenomeen dat ‘gronden worden achtergehouden voor het nageslacht’ komen deze gronden niet op de markt. In plaats van woonuitbreidingsgebieden te gaan verkavelen en bijkomende bouwgronden te creëren, zou de overheid dan ook deze gronden moeten vrijmaken met de juiste financiële instrumenten.
Sinds enkele jaren hebben de Vlaamse gemeenten de mogelijkheid om een activeringsheffing in te voeren. Door eigenaars van onbebouwde kavels te belasten moeten ze gestimuleerd worden hun gronden te verkopen, maar dat gebeurt niet. Omdat de heffing niet opweegt tegen de stijging van de grondprijs betalen de eigenaars liever een ‘symbolische’ taks dan hun gronden op de markt te gooien.
Ter illustratie: de Vlaamse overheid legt op dat de heffing ten minste 0,25 euro per vierkante meter moet bedragen (met een minimale aanslag van 125 euro per kavel), terwijl de gemiddelde prijs voor een vierkante meter bouwgrond in Vlaanderen momenteel ongeveer 150 euro bedraagt. Bovendien zijn er veel vrijstellingen op de heffing. Wie bouwgronden achterhoudt voor de kinderen (beperkt tot één kavel per kind tot 30 jaar) of wie slechts 1 perceel bezit, wordt dan weer vrijgesteld van de taks. In de praktijk zijn eigendommen vaak in gezamenlijk bezit met broers, zus of echtgenote waardoor ook eigenaars die meerdere bouwpercelen bezitten aan de taks ontsnappen.
Alleen een verplichte activeringsheffing die voldoende hoog is en die mettertijd oploopt, zal optimaal sturend werken op de vastgoedmarkt.