Groene energie uit vergisting van groenten-, fruit- en tuinafval: ecologisch en maatschappelijk waardevol

Op duurzame wijze hernieuwbare energie produceren uit biomassa is mogelijk in Vlaanderen. Lokaal groenten-, fruit- en tuinafval (GFT-afval) verzamelen om warmte en elektriciteit op te wekken voor de bevolking uit de omgeving levert de meeste voordelen op ecologisch en maatschappelijk vlak. Dit blijkt uit een studie die onderzocht hoe Vlaanderen regio’s kan stimuleren om zelf energie te produceren uit lokaal beschikbare biomassa. 

Duits voorbeeld

In Duitsland wekken verschillende zogeheten “bio-energiedorpen” zeer rendabel hun eigen energie op door vergisting, het omzetten van lokaal beschikbare biomassa in energierijk gas. In Vlaanderen stoten bestaande vergistingsprojecten op veel weerstand. De MIP2-haalbaarheidsstudie "Maatschappelijke en ecologische haalbaarheid van bio-energieregio's in Vlaanderen" onderzocht hoe het Duitse model goed kan werken in Vlaanderen.

Unieke samenwerking

Organisaties uit middenveld, bedrijfswereld en overheid werkten samen aan een transitie-experiment waarbij een langetermijnvisie op duurzame vergisting centraal stond. Bond Beter Leefmilieu, energie-coöperatie Ecopower, expertisecentrum Biogas-E, afvalintercommunale Limburg.net, afvalverwerker Bionerga en communicatiebureau Vestal gingen samen op zoek naar de ecologisch en maatschappelijk beste manier om te vergisten in Vlaanderen.

Grondstoffen kiezen

De keuze van grondstof om te vergisten is cruciaal. Niet elke grondstof scoort even goed. Energiegewassen en mest bijvoorbeeld zijn op vlak van ecologische duurzaamheid of maatschappelijke aanvaardbaarheid niet onbesproken. Anderzijds kunnen een slechte verwerking, verkeerde locatie en ondoordacht beleid de omwonenden opzadelen met geurhinder en andere overlast. Dit creëert lokale weerstand. Hoewel mest en energiegewassen op het eerste zicht erg rendabele grondstoffen lijken, zorgt die tegenstand ervoor dat uiteindelijk ook de economische return daalt. De keuze van de grondstof kan ook bepalend zijn voor de betrokkenheid van de lokale bevolking bij de energieopwekking.

GFT-afval

Zo kwam het project uit bij GFT-afval. Het is een biomassabron die iedere burger produceert, zodat iedereen grondstoffen kan leveren om te vergisten. Als je de vrijgekomen warmte gebruikt voor een warmtenet, of voor de verwarming van publieke gebouwen (bijvoorbeeld een zwembad) kunnen diezelfde burgers mee genieten van de opgewekte groene energie. Wanneer mensen nauw betrokken worden in het project (bijvoorbeeld via een coöperatie) neemt het eigenaarschap toe. Eventuele ongemakken van zo’n vergistingsproject worden dan ook gemakkelijker aanvaard, of zelfs verdedigd. Een extra voordeel bij het vergisten van GFT-afval: de restproducten kunnen verwerkt worden tot compost, een waardevolle bodemverbeteraar.

Aangepast beleid nodig

Dit scenario is in de huidige beleidscontext niet zo evident. Daarom werden in het eindrapport van de studie een aantal beleidsaanbevelingen opgenomen. Onder andere de verbetering van de stimuli voor GFT-vergistingsinstallaties, of de verdere stimulering van de valorisatie van compost zijn belangrijk.

Ook kan je vanuit praktisch oogpunt zo’n scenario niet overal in Vlaanderen even goed toepassen. Vele lokale verenigingen en besturen hebben vragen over de duurzaamheid van vergistingsprojecten. Daarom ontwikkelden de projectpartners een gids om de complexe beoordeling op ecologisch, sociaal en economisch vlak te vereenvoudigen. Zo kunnen lokale besturen of verenigingen aftoetsen welk scenario vanuit ecologisch en maatschappelijk oogpunt het best scoort. 

Sociale innovatie

Deze studie werd gefinancierd door MIP-Vlaanderen, onder de bevoegdheid van minister Ingrid Lieten. Zij besluit: "De uitdagingen die met de opwarming van het klimaat gepaard gaan, zijn groot. We kunnen deze enkel duurzaam aanpakken door te investeren in hernieuwbare energie. Specifiek bij vergisting is het belangrijk om te zorgen voor voldoende draagvlak bij de omwonenden. Deze studie pakte dit op een sociaal innovatieve manier aan en beantwoordt zo aan deze uitdaging. De sector van hernieuwbare energie is een sector met enorm veel economisch potentieel. Ook voor ons land. Ik vind het belangrijk dat de overheid erover waakt dat hernieuwbare energie betaalbaar blijft. Voor de gezinnen en voor de industrie."