Het nieuwe afvalplan: the good, the bad & the ugly

Een nieuw afvalplan is geboren. Minister Schauvliege (CD&V) heeft een akkoord gevonden met N-VA en Open VLD over het afvalbeleid tot 2022. De overheid zet in op een verlaging van het restafval bij huishoudens en bedrijven. Daarnaast stemt ze haar beleid beter af op de noden van gemeenten en worden ook kleine maar belangrijke stapjes genomen om de deeleconomie te bevorderen. Maar: bij de aanpak van de verbrandingsovens en het zwerfvuil loopt het mis.

The good

Eindelijk wordt weer een trendbreuk(je) geforceerd door de doelstellingen voor restafval voor gemeenten naar beneden bij te stellen. Op dit moment is er nog sprake van 157 kg restafval per inwoner en dat is al vele jaren stabiel. Tegen 2022 moet dat zijn verminderd naar 141 kg, een daling van ruim 10%. Vooral een betere selectieve inzameling moet hieraan bijdragen. Verder is het doel om de hoeveelheid restafval van bedrijven te laten dalen met 15%.

Daarnaast is er het doel om de totale productie van huishoudelijk afval niet te laten stijgen. Vanwege de verwachte bevolkingsgroei betekent dit dat een inwoner in 2022 gemiddeld 502 kg afval produceert, versus 522 kg in 2014. Deze doelstelling is interessant omdat dat niet kan worden bereikt door betere selectieve inzameling. Preventie van afval door beter design van producten, door hergebruik van producten of door producten met elkaar te delen, moeten hiertoe bijdragen.

Het afvalplan zet ook stappen om verpakkingen te verduurzamen en de recyclage ervan te verbeteren. Zo moeten er volgens het afvalplan meer herbruikbare herbruikbare en navulverpakkingen op de markt komen. We hopen dat de OVAM hiervoor effectieve maatregelen ontwikkelt.

Afgelopen jaar heeft BBL de kunstmatig hoge recyclagecijfers van Fost Plus aangeklaagd. Het is dan ook goed dat het afvalplan zegt die cijfers in het kader van de nieuwe erkenning te bestuderen. Eventueel wordt de rapportage ervan aangepast. Ook zegt het afvalplan dat het Interregionaal Samenwerkingsakkoord met VAL-I-PAC en Fost Plus zal worden aangepast, onder meer om de doelstellingen per stroom (en dan vooral voor kunststoffen) te verhogen. Dat is goed, maar alles hangt natuurlijk af van de effectieve doelstellingen die later pas worden geformuleerd.

Enkele overige goede initiatieven zijn (onvolledige lijst, want het is een lijvig plan met een brede waaier aan positieve acties):

  • het stimuleren van initiatieven rond de deeleconomie (actie 19)
  • hergebruik doelstelling van 7 kg versus 5 kg in vorig afvalplan
  • de afzetmarkt van gerecycleerde materialen stimuleren (onder andere actie 26)
  • de aanpak van wegwerpluiers en incontinentiemateriaal in het restafval (actie 27)
  • het bevorderen van selectieve inzameling van organisch biologisch afval bij burgers en bedrijven

The bad

De doelstellingen voor restafval hadden iets scherper gemogen. 10% minder huishoudelijk restafval in 2022 ten opzichte van 2014 is niet heel erg ambitieus te noemen. Bond Beter Leefmilieu heeft gepleit voor een sterkere maar zeker ook haalbare doelstelling van 15%. Wat het bedrijfsafval betreft is het jammer dat de doelstelling van 15% wordt gecorrigeerd voor de tewerkstelling, oftewel: meer mensen aan het werk betekent een afzwakking van de doelstelling.

Hoewel het afvalplan de inzamel- en recyclagedoelstelling van verpakkingen op termijn wil verhogen, stelt het niet de fundamentele werking van Fost Plus ter discussie. Het huidige systeem is aan vervanging toe. Er is nood aan betere producten die goed kunnen worden gerecycleerd en ook niet in het zwerfvuil belanden. Het laten betalen van de kosten voor de niet-selectieve inzameling en verbranding van verpakkingen, alsmede van het zwerfvuil, is alvast een essentiële bouwsteen voor een goedwerkend systeem van producentenverantwoordelijkheid.

Op de valreep is er een passage in het afvalplan toegevoegd die stelt dat er tegen 2018 een langetermijnvisie voor afvalverbranding en voor de afbouw van de verbrandingscapaciteit moet worden ontwikkeld. Voor de goede orde: we zijn daar blij mee. Het is nodig. Maar eigenlijk had die visie onderdeel uit moeten maken van dit plan. Aangezien verbrandingsovens incompatibel zijn met de circulaire economie, concurreren met selectieve inzameling en recyclage, hebben wij de simpele en heldere visie dat we ze stuk voor stuk moeten sluiten.

& the ugly

We zijn ongelukkig met het Vlaamse zwerfvuilbeleid. Het hoofdstuk in het afvalplan reflecteert de deal die Fost Plus heeft gesloten met minister Schauvliege om statiegeld voorlopig niet in te voeren. Het komt erop neer dat het aloude niet-werkende communicatiebeleid van Indevuilbak nog eens wordt opgefrist en aangevuld. De belangrijkste doelstelling die eraan wordt gekoppeld is de vermindering van het zwerfvuil met 20% in gewicht tegen 2022. Enkel de invoering van statiegeld zou al quasi-gegarandeerd 40% van het volume van het zwerfvuil verminderen en is dus een pak effectiever.

In 2018 is er een eerste evaluatie van de doelstelling. Het afvalplan stelt dat er andere maatregelen worden genomen “indien blijkt dat er onvoldoende een positieve trend in de afname van het zwerfvuil is ingezet”. Nadat statiegeld het afgelopen jaar hét onderwerp was als het ging over de bestrijding van zwerfvuil, wordt er in het afvalplan met geen woord gerept over statiegeld. Wij vertrouwen er echter op dat minister Schauvliege woord houdt en in 2018 statiegeld invoert, mocht blijken dat de andere inspanningen niet effectief zijn. 

Afvalbeleid

Meer over Afvalbeleid