Brutopia, Brussel.

Foto © Brecht Van Maele

Housing Apart Together: Gentse expo tackelt vooroordelen over cohousing

Brutopia, Brussel.

Foto © Brecht Van Maele

Gewone mensen, gemeentebesturen en projectontwikkelaars, allemaal hebben ze meer en meer interesse in cohousing. Ook wij bij BBL zijn fan: bij cohousing blijft meer open ruimte vrij dan bij een klassieke verkaveling en het zorgt voor energiezuinige woonprojecten. Dat het ook echt kan, bewijst een tentoonstelling van Architectuurwijzer in het Gentse Stadsmuseum. De expo ‘Housing Apart Together’ toont je achttien Vlaamse voorbeelden: projecten in de stad en in dorpen, nieuwbouw en renovaties, particuliere projecten en projecten van ontwikkelaars. 

De Vlaamse woondroom 2.0

In Vlaanderen kennen we in essentie twee woonvormen: de eengezinswoning, vaak in een verkaveling, en de meergezinswoning, een appartementsgebouw dus. De overheid stuurde decennialang aan op het bouwen van vrijstaande woningen in verkavelingen buiten de stads- of dorpskern. Dat is problematisch, we kunnen onze open ruimte niet blijven volbouwen. 

De afgelopen jaren werd wel meer en meer ingezet op appartementen, onder meer om de vergrijzing op te vangen. Bejaarden wonen graag in een makkelijk te onderhouden appartement, met de bakker om de hoek. Maar ook die ‘appartementisering’ roept vragen op en verstoort het karakter van woonbuurten. 

 

Vierkantshoeve, Zingem. © Brecht Van Maele

‘Housing Apart Together’ laat zien dat het ook anders kan. Alle woonprojecten vormen een variant op de vrijstaande woning in een klassieke verkaveling of het appartementsgebouw. Het zijn ofwel woningen in en rond een gedeelde buitenruimte, bijzondere woningunits binnen een bestaand pand of appartementen met een gemeenschappelijke ruimte op het gelijkvloers, een dakterras of een tuin. Het zijn vaak creatieve oplossingen op moeilijke locaties of in bijzondere panden, waar zo nieuwe woningtypes en -ensembles tot stand komen.

Om collectief wonen beter te begrijpen, toont de expo niet enkel de architectuur maar ook het dagelijkse leven binnen de woonprojecten. Ook privacy komt aan bod. Een hardnekkig vooroordeel is bijvoorbeeld dat je geen privacy meer hebt in cohousingprojecten. Het omgekeerde blijkt waar. In deze projecten wordt juist bewuster omgegaan met privacy, omdat op dagelijkse basis ruimten worden gedeeld. Daardoor wordt je privacy net meer gegarandeerd.

Haringrokerij, Antwerpen. © Brecht Van Maele

Nu het beleid nog

Peilingen wijzen uit dat ongeveer een kwart van de bevolking interesse heeft om in een gemeenschappelijk woonproject te stappen. Toch blijft het aantal cohousingprojecten beperkt, zeker in vergelijking met klassieke verkavelingen. Wat staat een boom van gemeenschappelijk wonen in de weg? Administratieve obstakels en juridische onduidelijkheden, in de eerste plaats. 

Gemeenschappelijk wonen stuit in de praktijk op problemen met vergunningen, uitkeringen, belastingen en premies. Het grootste knelpunt is dat er geen wettelijke definitie bestaat van wat gemeenschappelijk wonen is. Onze wetgeving kent enkel eengezinswoningen en meergezinswoningen, terwijl gemeenschappelijk wonen daar een mengvorm van is die tussen twee stoelen valt. Daardoor is er veel onduidelijkheid voor de vergunningverlening, eigendomsverdeling of fiscaliteit. 

Kasteel Boterberg, Kalmthout. © Brecht Van Maele

De oplossing? Een wettelijk kader voor cohousingprojecten. Het Vlaams Parlement vroeg dat in de vorige legislatuur al aan de regering, in een unaniem goedgekeurde resolutie. Het politiek draagvlak is er dus. Verschillende gemeenten hebben zo’n wettelijke definitie ook al opgenomen in hun stedenbouwkundig reglement. Daar loopt de zaak vlotter. 

Ook op federaal niveau moeten nog wat hindernissen weggewerkt worden. Voor bijvoorbeeld de werkloosheidsuitkering gaat de staat er nog te vaak van uit dat mensen in een cohousingproject het statuut van samenwonende hebben, waardoor ze een fors lagere uitkering krijgen dan een alleenstaande. Dat is voor veel mensen een rem om in een gemeenschappelijk woonproject te stappen. Het Hof van Cassatie oordeelde weliswaar dat de RVA mensen die een woonplaats delen, niet automatisch als samenwonend mag registreren. Maar zolang die onduidelijkheid niet opgelost wordt, blijft dit een groot knelpunt.

De tentoonstelling loopt van 19 januari tot 3 mei in het STAM Gent, Bijlokesite, Godshuizenlaan 2 in Gent. Meer info vind je hier.

Woonzorgcentrum Mandana, Genk. © Brecht Van Maele

Collectief Noord, Antwerpen. © Brecht Van Maele

Brutopia, Brussel. © Brecht Van Maele

Bouwshift

Meer over Bouwshift