Een versnelde klimaattransitie is in het belang van ieders welzijn, gezondheid en welvaart. Maar noden en kwetsbaarheden zijn zeer ongelijk verdeeld, wat de energiecrisis nog onderstreept. Hoe kan het beleid klimaaturgentie en sociale rechtvaardigheid verbinden?
Geef prioriteit aan structurele oplossingen en win-wins
De 10 procent rijkste Belgische huishoudens stoten vandaag gemiddeld vier keer meer uit dan de 10 procent armste. Tegelijk werd al voor de crisis van vandaag één op de vijf gezinnen in ons land geconfronteerd met energiearmoede, een aandeel dat de voorbije maanden enorm toenam. Ook de woningnood blijft nijpend: de vraag naar sociale woningen steeg de voorbije jaren tot meer dan 170.000 kandidaat-huurders in Vlaanderen. Vooral kwetsbare groepen komen vaak terecht in te dure en weinig kwaliteitsvolle (huur)woningen.
We moeten prioriteit geven aan maatregelen die uitstoot en ongelijkheid samen aanpakken. Vooral collectieve duurzame beleidsmaatregelen kunnen daarbij voor structurele oplossingen zorgen. Zo is inzetten op wijkrenovatie een win-win: de overheid neemt het initiatief in plaats van individuele burgers die zelf moeten beslissen, berekenen en risico’s dragen, en je komt tot minder uitstoot en lagere energieprijzen voor een hele groep buren tegelijk. Hetzelfde geldt voor openbaar vervoer: houd de toegankelijkheid hoog en de prijzen betaalbaar, en je haalt auto’s van straat en mensen uit de vervoersarmoede.
Zet in op kwetsbare groepen en publieke investeringen
Door een ongelijke basis kan ook klimaatbeleid ongelijke gevolgen hebben. Huishoudens met een lager inkomen worden zwaarder getroffen als basiszaken zoals transport, verwarming of voeding duurder worden. Ook vinden ze moeilijker hun weg in de, soms wirwar van, ondersteuningsmechanismen of kunnen ze zelfs met subsidies geen zonnepanelen of renovatie betalen.
Zorgvuldig beleid moet op deze gevolgen anticiperen en ze corrigeren via ondersteuning, compensaties, uitzonderingen of investeringen, met inspraak voor de mensen zelf. Bovendien is voorkomen beter dan genezen. Kies voor beleid dat de sociale crisis en de klimaatcrisis aanpakt op een structurele manier, via investeringen in vraagvermindering, elektrificering en hernieuwbare energie - met name gericht op kwetsbare groepen. Publieke voorzieningen spelen hier een sleutelrol: denk aan energiezuinige sociale huisvesting, toegankelijk openbaar vervoer, fietsinfrastructuur, of openbare parken en natuur.
