Om de verwachte bevolkingsgroei in het kleine en dichtbevolkte Vlaanderen op te vangen en tegelijk de woonomgeving aantrekkelijk en betaalbaar te houden, is een goed onderbouwde en planmatige aanpak noodzakelijk. De Vlaamse regering werkt daarom aan een Woonbeleidsplan Vlaanderen. Aangenaam wonen is onlosmakelijk verbonden met de buurt waarin de woning gelegen is. Speelruimte op wandelafstand, fietsverbindingen naar school, vlot openbaar vervoer naar het centrum,… Om dat te kunnen bereiken is het belangrijk dat het nieuwe Woonbeleidsplan volledig samen spoort met het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV). Dat is het nieuwe toekomstplan voor de ruimtelijke ordening, dat momenteel in de maak is. Ook dat plan stelt meer compacte woonvormen met veel openbaar groen voor als formule voor de toekomst.
Het woonpatroon dat in Vlaanderen domineert, met veel lintbebouwing en alleenstaande woningen, is niet houdbaar in het licht van de ecologische uitdagingen. Kwalitatieve verdichting waarbij het verder aansnijden van de resterende open ruimte vermeden wordt, biedt een oplossing. Energieproducerende wijken zouden in 2050 de norm moeten zijn. Er wordt in de toekomst een stijgend aandeel decentrale energieopwekking verwacht. De energievoorziening, ruimtegebruik en woningen moeten daarom goed op mekaar afgestemd zijn. Verder moet nagedacht worden hoe onderbenutte woningen intensiever gebruikt kunnen worden. Initiatieven zoals cohousing en het (onder)verhuren van een ongebruikt deel van een woning vormen bovendien een bron van inkomsten die gebruikt kan worden voor het energiezuiniger maken van grote ondergebruikte woningen.
Om een antwoord te bieden op zeer deze diverse problemen en uitdagingen, is een goede planning noodzakelijk. Er zijn duidelijke verbanden tussen het Woonbeleidsplan, het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen, het klimaatbeleidsplan, het mobiliteitsplan Vlaanderen,…. Belangrijk is dat de Vlaamse regering vertrekt vanuit één totaalvisie en die concreet uitwerkt in deze thematische plannen. Dit is een kans om uitgaande van een globale visie op wonen in Vlaanderen, de verschillende Vlaamse sectorale beleidsplannen maximaal op elkaar af te stemmen.
De planning en regelgeving inzake het Vlaams woonbeleid worden bepaald door het Vlaams Gewest. De visie zal evenwel voor het grootste deel in de praktijk gebracht moeten worden door de gemeentebesturen. Dat zal niet vanzelf gebeuren. Het lokaal niveau moet daartoe voldoende middelen krijgen om de visie van het woonbeleidsplan in de praktijk te brengen. Vooral kleinere gemeenten hebben vaak niet de middelen en capaciteit om de vele taken en verantwoordelijkheden met betrekking tot wonen naar behoren uit te voeren.
De doorvertaling naar gemeenten kan de vorm aannemen van samenwerkingsovereenkomsten met resultaatsverbintenissen. Hierbij moet het Vlaamse woonbeleid uiteraard oog hebben voor de eigenheid van specifieke geografische, regionale of stedelijke situaties. Maatwerk is noodzakelijk.