Sinds 2010 zijn er Europese normen van kracht voor de hoeveelheid verzurende stikstofdioxiden (NO2) in de lucht. Omdat regio Antwerpen die norm niet haalt, moest de Vlaamse regering aan de Europese Commissie uitstel vragen tot 2015. Daartoe maakte Vlaanderen een luchtkwaliteitsplan met bijkomende maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Het Departement Leefmilieu (LNE) rapporteert jaarlijks over de uitvoering van dat plan.
Uit de laatste rapportering, die vorige week bekend werd gemaakt, blijkt dat de luchtkwaliteit verbetert, maar niet voldoende om de Europese norm tegen 2015 wél te halen. Belangrijkste reden daarvoor is het uitstellen van de kilometerheffing voor vrachtwagens. Die was in het plan voorzien voor 2013, maar werd al snel na de goedkeuring van het luchtkwaliteitsplan uitgesteld tot 2016. Als Vlaanderen de norm ook in 2015 mist, kan Europa naar het Europees Hof van Justitie trekken. Dat kan dwangsommen opleggen van 3.000 tot 200.000 euro per dag, bovenop een forfaitaire boete.
Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) wijst er in de pers op dat in februari een geactualiseerd plan tegen fijn stof en stikstofdioxide is goedgekeurd voor Antwerpen. Het is net als bij de Russische baboesjka poppen: geen nood als je eerste plan niet werkt, dan komt er gewoon een tweede plan te voorschijn…
Stikstofdioxide (NO2) blijft een aanzienlijk probleem in Vlaanderen. Stikstofoxiden zorgen voor een toename van luchtwegklachten en dragen bij aan de vorming van ozonpieken. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor een versnelde verwering van historische gebouwen, een verminderde opbrengst van landbouwgewassen en de achteruitgang van bos-, heide en natuurgebieden.
Uit het vaste meetnet van de VMM blijkt dat de jaarnorm voor de gezondheid overschreden wordt in de Antwerpse agglomeratie en de Antwerpse haven. Het probleem reikt echter verder dan Antwerpen: uit een bijkomend onderzoek van VMM uit 2010 blijkt dat de jaargrenswaarde in tien van de dertien centrumsteden overschreden wordt, vooral op plaatsen met veel autoverkeer. Extra maatregelen om de vervuiling terug te dringen zijn dan ook nodig in alle Vlaamse steden.
Het luchtkwaliteitsplan dat de Vlaamse regering begin 2012 goedkeurde, voorziet verschillende nieuwe maatregelen. Uit deze LNE-rapportage blijkt echter dat nog maar een beperkt aantal maatregelen ook echt in uitvoering is. 19 van de beloofde 72 acties zijn uitgevoerd, 39 zijn nog in behandeling en de rest moet nog opgestart worden. De grootste vooruitgang is volgens de rapportage in de afgelopen jaren geboekt bij industriële sectoren, onder meer door strengere vergunningsvoorwaarden voor grote stookinstallaties.
Het grootste zorgenkind, dat met 60% het grootste aandeel van de NO2-uitstoot voor zijn rekening neemt, blijft de transportsector en dan met name het dieselverkeer. Maar liefst 96% van de NO2-emissies van het verkeer komen van dieselwagens. Bijna 60% daarvan komt van diesel personenwagens, de overige 40% van vrachtwagens.
Het goede nieuws is dat de herziening van de BIV (belasting op in verkeer stelling) er voor gezorgd heeft dat voor het eerst sinds lange tijd meer nieuwe benzine- dan dieselwagens worden verkocht. Toch blijft het aandeel te groot: van een goede 60% in 2010, naar 50% in 2012. Bovendien geldt dit enkel voor particuliere wagens: bij leasewagens en bedrijfswagens blijft het aandeel diesel met maar liefst 93% en 79% onverantwoord hoog liggen.
Ook rijden we steeds meer. Zo waren er in 2010 10% meer voertuigkilometers dan in 2000 en in 2012 3% meer dan in 2010. En dat zorgt uiteraard ook voor meer uitstoot. Volgens de rapportage van LNE heeft een kilometerheffing voor zowel vracht- als personenverkeer een groot potentieel effect op de luchtkwaliteit, aangezien een kilometerheffing zal zorgen voor een beheersing van het aantal voertuigkilometers.
Het uitstellen van de kilometerheffing voor vrachtwagens naar 2016 hypothekeert volgens LNE het behalen van de doelstellingen in 2015. De impact van de invoering van een kilometerheffing voor vrachtwagens zal bovendien ook afhankelijk zijn van de hoogte van het tarief, dat momenteel nog niet vastligt. Daarnaast is voor een beheersing van het aantal kilometers over de weg ook de invoering van een kilometerheffing voor personenwagens een veelbelovende piste. Het is nu aan de volgende regering om hier daadwerkelijk beslissingen over te nemen. Anders dreigt een Europese boete.