Enhanced landfill mining (ELFM) is het terug openhalen van stortplaatsen om er materialen en energie uit te recupereren. Kan dit een rol spelen in de transitie naar een gesloten kringloop-economie? Een wetenschappelijk symposium in Houthalen zocht een antwoord op deze vraag. De voornaamste conclusie was dat ELFM vooral een meerwaarde kan betekenen voor stortplaatsen die gesaneerd moeten worden omdat ze een risico vormen voor mens of milieu. Ook bij het verwijderen van een stortplaats om de ruimte opnieuw te kunnen gebruiken (brownfieldontwikkeling) kan het inzetten van ELFM een oplossing zijn om de grote kosten van zulke operatie te verminderen door afval als grondstof of energie te benutten. Maar het beperkte potentieel voor hoogwaardige recyclage van afval uit stortplaatsen betekent dat ELFM geen oplossing kan zijn voor de dreigende grondstoffenschaarste. Daarvoor zijn andere maatregelen nodig (zoals ecodesign), die ervoor zorgen dat productie van nutteloos afval van bij de start vermeden wordt.
Enhanced Landfill Mining (ELFM) is een nieuw concept waarbij het de bedoeling is om oude stortplaatsen leeg te halen om het afval maximaal te recycleren. Er wordt daarbij zowel gekeken naar de recyclage van materialen als naar de productie van energie. Een consortium onder leiding van de K.U.Leuven, Groep Machiels en de OVAM is al een aantal jaar actief om de haalbaarheid van ELFM te onderzoeken. Op een wetenschappelijk symposium werd een overzicht gegeven van de meest recente stand-van-zaken.
Meerwaarde bij het saneren van storten
Uit de presentaties op het symposium bleek dat het recupereren van afval uit stortplaatsen als grondstof of bron van energie technisch mogelijk is, en over de hele levenscyclus bekeken een betere keuze kan zijn dan een stortplaats gewoon te laten liggen. Het moeten dan wel stortplaatsen zijn die een ernstig risico vormen voor mens en milieu, of om locaties waar na sanering een meer hoogwaardig gebruik van het terrein mogelijk wordt.
Geen oplossing voor kringloop-economie
Maar de stelling dat ELFM toepassen op alle stortplaatsen in Europa een onderdeel kan vormen voor het sluiten van materiaalkringlopen werd door de meeste sprekers niet bevestigd. Studies waarbij de samenstelling van het afval op stortplaatsen onderzocht werd tonen steevast dat het grootste deel van het afval bestaat uit laagwaardig materiaal dat hoogstens gebruikt kan worden als constructiemateriaal of voor energierecuperatie. Metalen - de meest waardevolle materialen om te recupereren - zijn meestal slechts in beperkte mate aanwezig. Deze beperkte meerwaarde voor de kringloop-economie weegt niet op tegen de mogelijke milieu- en gezondheidsrisico’s verbonden aan het openhalen van stortplaatsen, en de extra impact van de operaties op de omgeving.
Zit er potentieel in ‘tijdelijke stockage’?
Tijdens het symposium kwam ook het concept van “tijdelijke stockage” aan bod, een moderne vorm van gecontroleerd storten met als doel om afval te bewaren totdat technologie en geld beschikbaar zijn om het te recycleren, mogelijk decennia later. Dit concept riep heel wat vragen op bij de aanwezigen, vooral omwille van de onzekerheid of het gestockeerd afval ooit gerecycleerd zal kunnen worden. En als dat uiteindelijk niet mogelijk blijkt, wie moet er dan opdraaien voor het gestockeerde afval en de risico’s die dat met zich meebrengt? Opvallend was dat zelfs aanwezige operatoren van stortplaatsen geen toekomst zagen in de mogelijkheid tot tijdelijke stockage.
Bond Beter Leefmilieu benadrukte tijdens het panelgesprek dan ook dat tijdelijke stockage niet het juiste antwoord is op de vraag hoe we de transitie naar duurzaam materialenbeheer kunnen realiseren. Om de dreigende grondstoffenschaarste én ons afvalprobleem effectief aan te pakken, is het dringend tijd om werk te maken van economische, financiële en juridische instrumenten én nieuwe bedrijfsmodellen die ervoor zorgen dat er minder materialen nodig zijn in de economie, en dat producten zo gemaakt worden dat ze vlot recycleerbaar zijn. De aandacht van onderzoeksinstellingen, bedrijven en overheid zou veel sterker daarop gericht moeten zijn. De Europese Commissie leek onze overtuiging alvast te delen.