Deel 2: Verduurzaam oude villa’s en verkavelingen
Meer bouwen in stads- en dorpskernen is een belangrijk uitgangspunt voor een duurzaam woonbeleid. Maar de Vlaamse realiteit is anders. Vlaanderen staat vol met verkavelingen, villa’s en steenwegwoningen. Ze vertegenwoordigen een belangrijk deel van de bestaande woningvoorraad.
Door deze - vaak onderbezette- woningen intensiever te gebruiken, kan de behoefte aan nieuwe woningen en verkavelingen afnemen. Maar gezien het tijdskader waarin deze woningen gebouwd werden, lag de focus op een individuele vrijstaande woning in het groen, met weinig of geen aandacht voor energiezuinigheid wegens lage olieprijzen, een verheerlijking van de auto,… Het duurzaamheidsniveau van deze woningen en wijken is vandaag ondermaats. Bovendien zijn deze woningen niet meer aangepast aan de nieuwe woonbehoeften die evolueren door fenomenen als gezinsverdunning en vergrijzing. Hier een oplossing voor zoeken is een enorme uitdaging, maar het is zeker niet onmogelijk.
Om de nood aan minstens 300.000 bijkomende woongelegenheden in Vlaanderen op te vangen, moet ook ingezet worden op een duurzame transformatie en verdichting van deze verkavelingen.
In de eerste plaats kunnen oplossingen gezocht worden in het beter gebruiken van onderbezette woningen. Door te grote woningen op te delen, kan ingespeeld worden op nieuwe (collectieve) woonconcepten zoals kangoeroewonen en zorgwonen, intergenerationeel wonen (alleenstaande ouderen die hun woning delen met een jong gezin) en cohousingprojecten. Deze meer gemeenschappelijke woonvormen beginnen stilletjes aan van de grond te komen in Vlaanderen.
Het woonbeleid kan deze vormen van gezamenlijk wonen ondersteunen en versnellen. Tegelijk kan werk gemaakt worden van het uitbouwen van gemeenschappelijke diensten op wijkniveau. Zo kan het succesvolle model van samen-aankoop van energie uitgebreid worden naar samen-renovatie, om op die manier door het schaalvoordeel de kosten voor energiezuinig renovaties te drukken. Andere mogelijkheden zijn lokale energieproductie op wijkniveau (bv. een wijkgerichte WKK of windmolen voor de wijk), het uitbouwen van gedeeld vervoer en andere gemeenschappelijke diensten... Om deze verkavelingen op verkeerskundig vlak te verduurzamen kunnen buurtwegen worden geherwaardeerd om fiets- en wandelroutes naar de kernen aan te leggen.
Een andere mogelijke oplossing is het verdichten van deze verkavelingen naar meer aaneengesloten bebouwing, door de ruimte tussen of achter open bebouwingen op te vullen zodat rijwoningen of geschakelde woningen ontstaan. In Frankrijk wordt hiervoor geëxperimenteerd met het zgn. BIMBY-project, Build in My BackYard. Door ruimte naast of achter een bestaande villa te bebouwen, kan met de meerwaarde van de grondverkoop de bestaande woning meteen energiezuinig gerenoveerd worden. De Vlaamse stedenbouwkundige regelgeving laat dergelijke wijzigingen die nodig zijn om de wijken aan te passen niet altijd toe. En ook de fiscaliteit zal hiertoe op een aantal punten moeten aangepast worden. Dergelijke oplossing zal ongetwijfeld veel weerstand oproepen, maar biedt ook vele voordelen. Het opvullen van verkavelingen kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat deze veelal verouderende woonwijken een verjongingskuur krijgen en de sociale contacten er op vooruitgaan.
Niet elke villa of verkaveling komt hiervoor in aanmerking. Met de stijgende olieprijzen in het achterhoofd, is verduurzamen enkel een optie voor verkavelingen die vlot bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. Zeer afgelegen of helemaal verkeerd gelegen woningen (bv. in overstromingsgebied) zullen nooit volwaardig verduurzaamd kunnen worden. Hier kan best een uitdoofbeleid worden gevoerd, waardoor deze ruimte op termijn terug gegeven kan worden aan de natuur of de landbouw. Op die manier zullen bovendien de prijzen in de wel goed gelegen woonzones stijgen, waardoor het rendabeler wordt om te investeren in renovatie van bestaande woningen. Vandaag is het immers nog steeds goedkoper en makkelijker om een volledig nieuwe verkaveling op te trekken, dan woningen in een bestaande verkaveling of in een stads- of dorpskern te renoveren.
Volgende week deel 3: energieproducerende wijken