Vlaanderen heeft een nieuw type energiebeleidsovereenkomsten gelanceerd. De overeenkomsten hadden een hefboom kunnen worden om de Vlaamse industrie in de richting van klimaatneutraliteit te bewegen - en dus concurrentieel te houden. Maar het is een cadeautje geworden voor de industrie, zonder veel tegenprestaties of transparantie. Een gemiste kans in een cruciale periode voor de klimaattransitie, reageert Bond Beter Leefmilieu.
De energiebeleidsovereenkomsten (EBO’s) bestaan al sinds 2014 en hebben als doel om bedrijven te stimuleren energie-efficiënter te werken. In ruil daarvoor krijgen ondernemingen accijnsverlagingen op gas en engageert de Vlaamse overheid zich ertoe geen extra beleid op te leggen voor de aangesloten bedrijven - dat zijn er zo’n 350. Eind dit jaar liepen deze EBO’s af, en in de coulissen werd een opvolger voorbereid.
Wat verandert er? Méér bedrijven zullen voortaan een EBO kunnen afsluiten: terwijl het vroeger enkel voor de grootverbruikers van energie was (0,1 Petajoule per jaar), zullen voortaan ook bedrijven die 0,05 Petajoule per jaar verbruiken, kunnen genieten van de voordelen. Er is ook geen beperking meer van welke sectoren kunnen deelnemen.
Ook positief: bedrijven zullen sneller een investering moeten doorvoeren, ook al is die minder rendabel. Wat levert het allemaal op voor het klimaat? Dat zal nog moeten blijken.
Klimaatroadmap moet meer zijn dan administratieve checklist
Positief is dat bedrijven hun warmtevraag zullen moeten onderzoeken en die gegevens delen in kader van restwarmtepotentieelstudies. Zo kunnen lokale besturen eindelijk aan de slag met de uitrol van warmtenetten. Ook opvallend: ETS-bedrijven zullen voortaan een klimaatroadmap moeten maken en niet-ETS bedrijven moeten hun energieplan aanvullen met een klimaataudit.
Maar daar wringt het schoentje: de klimaatroadmap uit deze EBO’s is een administratieve checklist geworden, zonder stimulans om de productieprocessen grondig te herdenken. Bovendien laten de klimaatroadmaps de scope 3-emissies (de CO2-uitstoot in de gehele levenscyclus van alle producten die het bedrijf koopt, vervaardigt en/of verkoopt) buiten beeld. Het is weliswaar opgenomen als ‘een optie’ voor bedrijven waar die emissies van strategisch belang kunnen zijn.
Misschien wel het meest problematisch: de klimaatroadmaps zullen niet publiek worden gemaakt. Enkel een Verificatiebureau zal deze roadmaps analyseren. De maatschappij of het middenveld zullen met andere woorden wel betalen voor deze EBO’s, maar ze zullen geen zicht hebben op geboekte resultaten. Ook het feit dat wel het energieplan op de ondernemingsraad moet besproken worden, maar niet de klimaatroadmap: toont het problematische gebrek aan transparantie van dit instrument.
Duur instrument
De EBO’s leverden tussen 2014 en 2020 een energiebesparing op van 34 Twh. In totaal werd zo’n 1,72 miljoen ton CO2 bespaard. Dat komt neer op een kleine 300.000 ton CO2 per jaar, amper 1,11 procent van de totale jaarlijkse uitstoot van de industrie (27 miljoen ton).
Daarmee zijn EBO’s een erg dure manier om CO2 te besparen: 900 euro per ton. Het lijkt vooral een instrument om de industrie cadeautjes te geven: een compensatie van de indirecte emissiekosten (in 2020: 141 miljoen), federale degressieve bijdragen voor elektriciteit en offshore wind (~100 miljoen euro) en vrijstellingen van onroerende voorheffing voor materiaal en uitrusting.
Nog erger is dat Vlaanderen de komende 4 jaar geen nieuwe beleid kan uitvaardigen om bedrijven te helpen om een klimaatsprong te maken. Denk daarbij aan een CO2-taks. Nochtans breekt een cruciale periode aan voor de klimaattransitie van de industrie.
