Eind december kreeg Fost Plus, het beheersorganisme dat instaat voor het inzamelen en recycleren van verpakkingsafval, een nieuwe erkenning van de Interregionale Verpakkingscommissie (IVC). De nieuwe erkenning is jammer genoeg geen trendbreuk.Tijdens de onderhandelingen pleitte Bond Beter Leefmilieu voor een meer sturende rol van de overheid bij het bepalen van de richting van het beleid rond verpakkingsafval. Ook stuurde BBL aan op een meer ambitieus beleid rond plastic verpakkingsafval. Helaas is de belangrijkste conclusie dat de IVC er niet in slaagt om de beleidsrichting van de gewestelijke overheden richting een duurzaam materialenbeheer op te leggen aan Fost Plus. Zonder vernieuwing van dit beleid volgens de principes van het duurzaam materialenbeheer dreigt Vlaanderen haar Europese koploperspositie snel te verliezen. De volgende regering moet werk maken van meer democratische besluitvorming voor het beleid rond verpakkingsafval.
FOST Plus moest voor 2014 een nieuwe erkenning verkrijgen bij de drie gewesten; een ideale gelegenheid om het huidige beleid te evalueren en bij te sturen volgens de principes van het duurzaam materialenbeheer. Tijdens de onderhandelingen mocht Bond Beter Leefmilieu haar visie en constructieve voorstellen toelichten. We hoopten dat de IVC haar verantwoordelijkheid als overheidsinstantie zou opnemen en een aantal belangrijke maatregelen zou opnemen in de nieuwe erkenning, zoals meer aandacht voor hergebruik, meer ambitie voor recyclage van plastic verpakkingen en vooral het responsabiliseren van FOST Plus voor het verpakkingsafval dat niet recycleerbaar is.
Teleurstelling overheerst
Nu de nieuwe erkenning er is, blijkt dat het geen trendbreuk zal teweeg brengen in het verpakkingsafvalbeleid. Zo zijn er geen specifieke maatregelen om herbruikbare verpakkingen te stimuleren of om FOST Plus in de richting van innovatieve verpakkingssystemen en inzamelsystemen te bewegen. Ook is er geen sprake van maatregelen die FOST Plus ertoe aanzetten om haar verantwoordelijkheid te nemen voor het verpakkingsafval dat niet in de PMD-zak mag. Op dit moment betalen consumenten via het groen punt een bijdrage aan FOST Plus voor de verwerking van bijvoorbeeld yoghurtpotjes. FOST Plus betaalt op haar beurt echter niet voor de inzameling en verbranding van dit soort verpakkingen. Bond Beter Leefmilieu had voorgesteld om deze absurde situatie recht te zetten via een heffing op de niet-selectief ingezamelde verpakkingen. Ook Interafval en Limburg.net, de grootste afvalintercommunale van Vlaanderen, hebben tot op het laatste moment getracht om de IVC te overtuigen dat FOST Plus de kosten voor de verwerking van al het verpakkingsafval moet dragen. Allemaal zonder resultaat dus.
Positieve noten
Positief is wel dat het systeem van het “groen punt” herzien zal worden, zodat de vergoeding die producenten moeten betalen aan FOST Plus voor het op de markt brengen van verpakkingen, meer in lijn is met de materialenhiërarchie. Dit betekent dat niet-recycleerbare verpakkingen duurder moeten zijn dan recycleerbare, en deze dan weer duurder dan herbruikbare. Het verschil moet hierbij voldoende groot zijn om producenten te stimuleren te kiezen voor herbruikbare en recycleerbare oplossingen. Ook de bepaling dat FOST Plus een onderzoek moet uitvoeren naar de invoering van een uniform “ja/nee” sorteerlogo, en naar het uitbreiden van de selectieve inzameling van plastic verpakkingen zijn stappen in de goede richting. Maar de duivel zit in de details: FOST Plus is een uitgesproken tegenstander van bovenstaande maatregelen. En nu legt de erkenning op dat FOST Plus zelf onderzoek moet (laten) uitvoeren naar de haalbaarheid van deze maatregelen. Twee keer raden wat de uitkomst zal zijn.
Democratisch deficit
Ook met deze nieuwe erkenning blijf FOST Plus de touwtjes dus stevig in handen houden bij de uitvoering van het beleid rond verpakkingsafval. Dit is een ongezonde situatie omdat FOST Plus een private organisatie is die gedreven is door het beperken van de kosten van de inzameling en het maximaliseren van de opbrengst uit recyclage. Haar maatschappelijke doelstelling beperkt zich tot het behalen van de wettelijk bepaalde recyclagedoelstellingen. De IVC heeft de kans gemist om te tonen dat zij als overheidsinstantie wél de maatschappelijke meerwaarde van minder verpakkingsafval, meer hergebruik en meer recyclage verdedigt. Bond Beter Leefmilieu pleit voor een meer democratische en transparante besluitvorming rond verpakkingsafval, net zoals dat het geval is voor de andere afvalstromen. Met de voornemens in de erkenning om de recyclagedoelstellingen te verhogen en de tariefzetting van het groen punt te herzien zijn er alvast twee concrete aanleidingen om over deze materie ook een parlementair debat te houden.