Vorige week keurde de federale regering het ontwerp Marien Ruimtelijk Plan 2020-2026 goed. Dat plan geeft aan waar er in ons klein stukje Noordzee plaats is voor scheepvaart, militaire oefeningen, visserij, windenergie, zandwinning en natuur. Het plan voorziet alvast bijkomende windmolenparken. Een goed zaak, want die parken zijn noodzakelijk om aan onze klimaatdoelstellingen te voldoen. Maar op vlak van bescherming en herstel van de natuur, schiet het plan tekort en moet het bijgestuurd worden.
Grindbedden en oesterbanken
Als je vanop het strand, over de weidse zee naar de horizon kijkt, zou je het misschien niet zeggen, maar het Belgische deel van de Noordzee is klein. Toch wordt het druk gebruikt; door scheepvaart, vissers, voor zandwinning, recreatie, windenergie, militaire activiteiten, enzovoort. Al die activiteiten zetten de natuur onder druk. Resultaat: afnemende vispopulaties, verzanding van grindbedden en verdwijnende oesterbanken.
Nochtans is één derde van de oppervlakte van onze Noordzee op papier aangeduid als Europees beschermd natuurgebied. In de praktijk heeft die bescherming weinig effect. Activiteiten die al plaatsvonden voor de bescherming, mogen gewoon doorgaan. Met het nieuw Marien Ruimtelijk Plan was er een gouden kans om die overtredingen van Europese wetgeving te stoppen. Niet dus. De verstorende activiteiten mogen bijna onbeperkt verdergezet worden. Er kan verder gebaggerd worden, er kunnen militaire schietoefeningen plaatsvinden, en vissers kunnen de bodem omwoelen met sleepnetten. Op dit punt moet het plan worden bijgestuurd. Natuurverstorende activiteiten moeten afgebouwd worden. Er moet geïnvesteerd worden in het herstel van grindbedden en de ontwikkeling van oesterbanken. Zo krijgt het zeeleven de kans om zich te herstellen en kunnen vispopulaties weer aangroeien.
4 gigawatt offshore wind is noodzakelijk
Wel positief aan het plan, is dat het voorziet in bijkomende windmolenparken. Want om aan onze internationale klimaatdoelstellingen te voldoen, is het noodzakelijk dat er 4 gigawatt aan windenergie op de Noordzee komt. Het huidige windmolenpark is goed voor ongeveer 2,2 gigawatt. Het nieuwe plan voorziet een gebied van 221 vierkante kilometer voor de uitbouw van nieuwe windmolenparken. Het gebied ligt op zo’n 35 à 40 kilometer van de kust, oostwaarts vanaf de Franse grens.
Drievoudige uitdaging
Het bouwen van die nieuwe windmolenparken wordt een hele uitdaging. Vooreerst omdat de regering niet langer wil werken met subsidies, maar wel met een veiling. Kandidaat-investeerders die deelnemen aan de veiling, moeten een project indienen dat geen subsidies meer nodig heeft. Maar volgens de sector is de voorziene zone daarvoor te klein. Daardoor moeten de windmolens te dicht bij elkaar gezet worden, waardoor hun rendement afneemt.
Een tweede grote uitdaging is de aansluiting van de nieuwe windmolenparken op het hoogspanningsnet op land. Die aansluiting vereist namelijk een nieuwe hoogspanningslijn van de kust naar het binnenland. Een omvangrijk werk dat maatschappelijk mogelijk weerstand zal oproepen. De ingreep vraagt dan ook om een gedegen planning en veel overleg met gemeentebesturen en inwoners. En dat vraagt tijd, terwijl de ambitie is om de windmolenparken al operationeel te hebben tegen 2025. Als die timing gehaald wordt, kunnen twee nieuwe gascentrales uitgespaard worden op het moment dat de kerncentrales dicht gaan.
Een derde grote uitdaging is dat één van de nieuwe windmolenzones voorzien wordt in Europees beschermd natuurgebied, waar nog restanten van grindbedden voorkomen; plekken waar heel wat zeedieren kunnen schuilen en broeden. Zo’n Europees beschermd habitatgebied mag enkel aangesneden worden als met een passende beoordeling aangetoond wordt dat de activiteiten geen negatief effect hebben op de instandhoudingsdoelstellingen. Maar aangezien de bestaande activiteiten blijven doorgaan in de rest van het Habitatgebied en de grindbedden in een slechte staat verkeren, is de kans groot dat de passende beoordeling negatief zal zijn. Daardoor is de rechtszekerheid voor dit offshore windpark beperkt. Vanuit de milieubeweging pleiten we er daarom voor om ook een andere zone, die nu voor militaire activiteiten wordt gebruikt, te onderzoeken als alternatief. Uit cijfers die we opvroegen, blijkt alvast dat die militaire oefenzone nu amper gebruikt wordt.
Natuur en klimaat kunnen samengaan op onze Noordzee
Bond Beter Leefmilieu, WWF België en Natuurpunt zijn van mening dat het toekomstige Marien Ruimtelijk Plan ruimte moet bieden voor zowel natuur als wind. Het is in ieders belang om ervoor te zorgen dat er ruimte voorzien wordt voor het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen voor natuur én dat er daarnaast voldoende ruimte voorzien wordt voor de bijkomende en (rechts)zekere ontwikkeling van windmolenparken. Dat vraagt bijsturingen aan het ontwerpplan. Het openbaar onderzoek vindt plaats in de zomer. Het is dus nog niet te laat.
