Het ruimtelijk rendement: geen titel van een moeilijk Suske & Wiske-album, wel het toverwoord in de discussies over het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Het ruimtelijk rendement gaat over wat we doen met de bouwgronden die we hebben. Als je op twee bouwgronden bijvoorbeeld niet twee villa’s zet, maar er een woonerf van acht huizen van maakt, is dat een hoger ruimtelijk rendement. De boodschap: creatief omspringen met grond en zo de verdere betonnering van Vlaanderen eindelijk een halt toeroepen. Al is de minister nog niet zo ver.
Anders wonen
Elke dag wordt Vlaanderen verder verkaveld. Dagelijks gaat 6 hectare open ruimte op de schop. In het Vlaams Parlement werd minister Joke Schauvliege gevraagd hoe ze het tij wil keren. De minister benadrukte dat ook zij een halt wil toeroepen aan de steeds nieuwe inname van open ruimte, al wil ze er geen concrete timing op plakken. Van een echte verhardingsstop wil de minister niet horen. Wel wil ze een koerswijziging om bouwgronden intensiever te gebruiken. Zo wil de minister het ruimtelijk rendement verhogen.
Dat rendeert niet alleen voor de open ruimte, maar ook voor de portemonnee. Zo blijkt uit een nieuw onderzoek naar de financiële voordelen van zuinig ruimtegebruik. Door bijvoorbeeld twee bouwgronden te gebruiken voor een woonerf van acht woningen in plaats van twee villa’s, kan meer dan 250.000 euro per woning worden bespaard. Maar die nieuwe manier van wonen kan enkel maar doorbreken als er minder bouwgrond in de aanbieding is.
Beleidsplan Ruimte Vlaanderen
De discussie kadert in de opmaak van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Dat plan moet de krachtlijnen voor de ruimtelijke ordening in Vlaanderen voor de volgende twintig jaar vastleggen. Hiervoor kwam er al in 2012 een Groenboek. Daarin stond het idee van 'ruimteneutraliteit' centraal: door ruimte in stads- en dorpskernen intensiever te gebruiken, wordt geen nieuwe open ruimte aangesneden. Een verhardingsstop dus.
Ondertussen is er een werktekst voor een Witboek. Het idee van een verhardingsstop is daarin sterk afgezwakt: pas tegen 2050 moeten we tot een ruimteneutrale ontwikkeling komen. De Strategische Adviesraad Ruimtelijke Ordening vraagt alvast meer ambitie: we moeten op korte termijn voor meer ruimtelijk rendement gaan, om zo een verdere verstening van Vlaanderen te voorkomen. Het is nu afwachten hoe de regering hier mee omgaat. Tegen begin april moet het Witboek klaar zijn, tegen het einde van dit jaar moet het nieuwe Beleidsplan Ruimte er liggen.
Niets dan voordelen
Ondertussen ging het studiebureau BUUR na hoe we bouwgronden en bestaande woningen in Vlaanderen beter kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld door twee bouwgronden samen te voegen voor een gezamenlijk woonerf, door in tweede lijn te bouwen in een grote tuin of door een overmaatse villa op te splitsen in meerdere woningen. Bij elk voorstel berekenden ze in detail hoeveel je zo kan besparen op een klassieke woning of renovatie. Die besparing is enorm: van 100.000 euro tot liefst een half miljoen.
Het onderzoek beschrijft naast de lagere kostprijs ook andere voordelen van meer compact en gezamenlijk bouwen: kinderen kunnen samen spelen, tuinhuis en grasmachine kunnen gedeeld worden, er zijn meer mogelijkheden voor energiebesparing, er is meer sociaal contact, een tweede auto wordt minder noodzakelijk, noem maar op.
De studie geeft echter ook aan dat er te veel bouwgronden zijn in Vlaanderen, waardoor dergelijke creatieve bouwconcepten niet doordringen in ons Vlaamse land. Door het te grote aanbod aan bouwgronden blijft het immers te gemakkelijk om klassieke verkavelingen met alleenstaande woningen te blijven bouwen. Daarom pleit het onderzoek voor een schaarstebeleid, wat de beste hefboom zou zijn tot ruimtelijk rendement. En zo komen we dus opnieuw uit bij een verhardingsstop.