26 april 2016: 30 jaar Tsjernobyl. 11 maart 2016: 5 jaar Fukushima. Zijn zulke rampen vandaag ondenkbaar? Als we kijken naar de krakende kerncentrales in België, zijn we daar niet zo zeker van. Ook onze buurlanden maken zich zorgen. Maar dat geldt niet voor het FANC, het agentschap dat de veiligheid moet controleren. Hoe (on)afhankelijk is onze nucleaire regulator?
Verweven met Electrabel
Spookbeelden van verlaten steden en bossen en rivieren die ook jaren later nog besmet zijn, houden de herinnering aan wat er in Tsjernobyl en Fukushima gebeurde levend. Honderdduizenden mensen zullen nooit meer naar huis terugkeren. Niet alleen die kernrampen maar ook de toestand van onze Belgische kerncentrales is dit jaar actueler dan ooit.
Zo vroeg vorige week zowel de Duitse minister van Leefmilieu Hendricks als haar Luxemburgse collega om de scheurtjescentrales Doel 3 en Tihange 2 stil te leggen. Volgens de Duitse nucleaire regulator blijven belangrijke vragen over de veiligheid van deze centrales onbeantwoord.
De Duitse ambassadeur Lüdeking stelde het tijdens een interview op RTBF bijzonder duidelijk: er is meer nodig dan louter theoretische oefeningen. Extra praktische testen moeten verzekeren dat de reactoren betrouwbaar zijn. Maar onze nucleaire regulator FANC (Federaal Agentschap voor Nucleair Controle) houdt voet bij stuk. Volgens het FANC is de veiligheid van de centrales voldoende gegarandeerd. De pertinente vragen van de Duitse onafhankelijke regulator klasseert het als “politiek gestuurd”.
‘Gevoelig voor politieke invloed’
Dat het FANC zich tot zulke uitspraken laat verleiden, is op zijn minst opmerkelijk te noemen. Uit een gelekte interne audit is te lezen dat het FANC zelf “zwak en gevoelig voor politieke en economische invloed” is.
De nauwe banden tussen het FANC en Electrabel zijn een oud zeer. Zo werkte Jan Bens, de topman van het FANC, zelf jarenlang voor Engie/Electrabel. Ook de verwevenheid tussen Electrabel en de politiek is pertinent: op het kabinet van federaal minister van Energie Marghem (MR) zijn verschillende ex-werknemers van Electrabel actief.
Bovendien liet Bens zich al betrappen op uitspraken die ernstige twijfels doen rijzen over de onafhankelijkheid van het controle-agentschap. In 2013 zei de FANC-directeur bijvoorbeeld letterlijk dat de scheurtjesreactoren 101% veilig waren. Nochtans was het FANC op de hoogte van rapporten van onafhankelijke wetenschappers die waarschuwden dat de heropstart van beide reactoren onverantwoord was, en dat er nog een heleboel extra onderzoeken nodig waren. In maart 2014, toen extra testen hadden uitgewezen dat de de reactorvaten van Doel 3 en Tihange 2 veel kwetsbaarder waren dan gedacht, bleek dat zij gelijk hadden.
Ook bij de levensduurverlenging van de oudste kernreactoren Doel 1 en Doel 2 bleek het FANC bijzonder meegaand. In 2015 gaf de regulator de goedkeuring voor een levensduurverlenging van Doel 1 en Doel 2. Heel wat maatregelen die het FANC eerst nodig achtte voor een veilige uitbating, krijgen jaren uitstel of waren plots niet meer noodzakelijk.
Tunnelvisie
Gelijkgezinden sluiten zichzelf blijkbaar liever op in een echokamer dan te luisteren naar kritische externe stemmen. Dat is gevaarlijk. Het was net die verwevenheid tussen de overheid, de Japanse regulator en de uitbater van de kerncentrale die volgens een onafhankelijke onderzoekscommissie de belangrijkste oorzaak was van de kernramp van Fukushima.