“Ik hoop dat dit rapport u zo erg schokt, dat u in actie schiet,” schrijft de Wereldbankvoorzitter Jim Yong Kim in het voorwoord van ‘Turn down the heat. Why a 4°C warmer world must be avoided’.De Wereldbank vroeg het Potsdam Institute for Climate Impact Research om in kaart te brengen hoe het de aarde en de mens vergaat bij een opwarming van 4 graden Celsius. De auteurs komen tot de conclusie dat de gevolgen van een dergelijke klimaatopwarming zo desastreus zijn, dat adaptatie eraan of de gevolgen ervan opvangen waarschijnlijk onmogelijk is. De wereldgemeenschap moet het simpelweg vermijden. Nochtans gaan we er met de huidige emissies binnen de eeuw naar 4 graden opwarming.
Het rapport van de Wereldbank staat bol van de ontnuchterende voorbeelden en is duidelijk met het doel geschreven om een ruim publiek wakker te schudden. Het helpt ook enkele misverstanden over klimaatverandering de wereld uit. Deze vier zijn ook voor het debat in Vlaanderen relevant: 1) achter gemiddelde temperatuursstijgingen gaan grote variaties schuil, 2) eenmaal de klimaatopwarming op gang is, gaat ze nog eeuwen door, 3) niet-lineaire effecten zorgen ervoor dat 4° C opwarming niet simpelweg dubbel zo erg is als 2 graden opwarming en 4) adaptatie is geen oplossing.
- Wanneer klimaatwetenschappers over 2, 3 of 4 graden opwarming spreken, hoor je veel mensen zeggen: “Een paar graden meer of minder, dat maakt toch niets uit.” Niet alleen gaat dat buikgevoel voorbij aan de processen die de temperatuurstijging in gang zet, zoals de zeespiegelstijging of het biodiversiteitsverlies. Het creëert ook een typische statistische misleiding: achter een gemiddelde kunnen grote variaties schuilen. Zo schrijft de Wereldbank dat in een ‘vier graden wereld’ de zomers in grote delen van de wereld 6 graden warmer zullen zijn. Dat betekent dat een doorsnee zomer in 2100 even warm zal zijn als de ergste hittegolven nu. Als er zich dan een uitschieter voordoet, dan loopt de temperatuur bijvoorbeeld in Zuid-Europa gemakkelijk met 9 graden op in vergelijking met de zuiderse zomers nu.
- Het teveel aan broeikasgassen in de atmosfeer zet een opwarming in gang die zich de volgende eeuwen gestaag voortzet. Zo leidt het huidige emissiepad niet alleen tot bijna 1 meter zeespiegelstijging tegen het einde van deze eeuw, maar eeuwenlang blijft de zeespiegel verder stijgen. Zelfs als de opwarming beperkt wordt tot 2 graden, dan komt de zeespiegel in 2300 volgens sommige projecties 1,5 tot 4 meter hoger. In Vlaanderen herdenken we jaarlijks de Guldensporenslag van 1302. Maar je hoeft geen 700 jaar vooruit te blikken om te zien van welke kant nu het grootste gevaar komt: van de zee.
- Het rapport komt tenslotte tot de vaststelling dat het wetenschappelijk begrip van het niet-lineaire karakter van en de interacties tussen de gevolgen van de klimaatverandering beperkt is. Zo kunnen ecosystemen zoals het Amazonewoud plots instorten, hele oogsten kunnen tegelijk mislukken of de haveninfrastructuur kan weggevaagd worden, zodat de bevoorrading van het achterland wegvalt en miljoenensteden met schaarste te kampen krijgen. Als verschillende van die effecten op elkaar ingrijpen, worden de drempelwaarden van sociale systemen overschreden. De Wereldbank stipt aan dat ook de instituties die de gevolgen moeten opvangen in zo een geval kunnen instorten, zodat enorme vluchtelingenstromen op gang komen.
- In het klimaatdebat is een opmerkelijke verschuiving van posities aan de gang. Tot vijf jaar geleden kon je in tijdschriften zoals Trends regelmatig teksten lezen die de klimaatverandering minimaliseerden of ontkenden. Nu maakt een heel andere opvatting opgang: de klimaatverandering is zo ver gevorderd dat ze niet meer te vermijden is. We kunnen ons enkel nog aanpassen. Men spreekt dan van adaptatie. Het recente rapport van PricewaterhouseCoopers (PwC) schrijft letterlijk: “Now one thing is clear: businesses, governments and communities across the world need to plan for a warming world – not just 2° C, but 4° C, or even 6° C.” Eerst was dus de klimaatverandering onbestaande volgens sommigen, een paar jaar later is ze onvermijdelijk. Hoewel adaptatie noodzakelijk is, grijpen sommigen het pleidooi ervoor aan om niets te doen aan de broeikasgasuitstoot. De Wereldbank maakt brandhout van die analyse: aan een wereld van 4° C opwarming kan niet iedereen zich aanpassen. De ecologische en menselijke schade is té groot. We moeten het simpelweg voorkomen door drastische emissiereducties. Dat is met de huidige technologie en middelen nog steeds mogelijk.