Eind maart werd het “Witboek Landbouwonderzoek” voorgesteld in het Vlaams Parlement. Het document moet aangeven welke thema’s, sectoren en onderzoeksvragen prioriteit hebben voor de Vlaamse landbouw op lange termijn. Het Witboek focust op vijf prioritaire onderzoeksdomeinen: genetica en biodiversiteit, optimalisatie van de groei- en productiefactoren, ketenwerking, kwaliteit van landbouwproducten en maatschappelijke rol van voeding, en multifunctionaliteit van de landbouw.
Het witboek is het werk van het “Platform voor Landbouwonderzoek”, waarin onderzoeksinstituten, praktijkcentra, landbouwsector en beleid vertegenwoordigd zijn.
Het document is ook vanuit milieuoogpunt belangwekkend. Het geeft een aantal (onderzoeks)pistes aan om de milieudruk van de landbouw te verminderen..
Nogal wat aandacht gaat naar verduurzaming van de productie. Daarbij is oog voor verbetering van de bodemvruchtbaarheid, voor optimalisatie van water- en energiegebruik, voor reductie van erosie en nutriëntenemissies, landschapsintegratie, enz... Daarnaast moeten ook criteria met meetbare indicatoren voor duurzame productie ontwikkeld worden, zodat het landbouwbeleid mee zou kunnen sturen.
Logischerwijs blijkt ook de noodzaak aan het verwerven van meer inzicht in diversificatie, valorisatie van nevenstromen en energiegewassen. Het is inderdaad belangrijk een duidelijk en volledig zicht te hebben op de potenties en de economische, ecologische en sociale gevolgen van de teelt en het gebruik van eerste, tweede en volgende generaties energiegewassen in Vlaanderen.
Een klassieker vormt het onderzoek naar optimalisatie van de samenstelling van diervoeders, om zowel de uitstoot van nutriënten te verminderen, als het aantal voederkilometers beperken.
Het Witboek legt nadruk op het belang van agrobiodiversiteit. Het onderzoek moet strategieën ontwikkelen om de biodiversiteit – gedefinieerd als verscheidenheid aan ecosystemen, soorten en genen in een bepaalde tijd en in een bepaald gebied - te behouden en deze diversiteit optimaal te benutten in de landbouw. Het belang van genetische diversiteit en soortendiversiteit binnen landbouwgewassen en –rassen wordt onderstreept, evenals het effect van landbouw zelf op de biodiversiteit.
Het Witboek erkent daarbij dat de weerstand tegen genetische manipulatie in Europa groot blijft. Daarom moet ingezet worden op selectie en veredeling, met innovatieve technieken en strategieën, om de kwaliteit en kwantiteit van landbouwproducten te verbeteren. Via genetische diversiteit en veredeling kan men komen tot opbrengstverhoging en verbeterde resistentie en tolerantie tegen ziekten. Zowel planten- als dierziekten kunnen beter voorkomen dan genezen worden. Daarom moeten diagnostische identificatie- en controlesystemen ontwikkeld worden. Het onderzoek moet, rekening houdend met de milieukwaliteitsnormen, focussen op de verdere uitbouw van geïntegreerde en biologische plantproductiesystemen, om zo de afhankelijkheid van pesticiden te verminderen.
Anderzijds haalt men ook aan dat de ontwikkeling van GGO’s antwoorden kan bieden op uitdagingen op vlak van klimaat, milieu, productie, voedingswaarde, dierenwelzijn en ziekteresistentie en wil men ook deze kennis verder uitdiepen. Al moet het onderzoek volgens het Witboek de bijkomende opdracht opnemen om ook de gevolgen van de toepassingen GGO’s aan te tonen. Binnen het kader van duurzame landbouw is dat laatste uiteraard cruciaal.
Het Witboek stelt dat de consumentenvraag een steeds belangrijkere rol speelt in de productie. De percepties en verwachtingen van de consument evolueren in de tijd, inspelend op maatschappelijke en milieutrends. Dit biedt een uitstekende kans om vraaggestuurde ketens te ontwikkelen, die voldoende diversiteit garanderen en streekeigen producten aanbieden. Toch wordt niet expliciet gewezen op het grote potentieel van de biologische landbouw in dit kader. Dat verwondert ons, temeer daar de Vlaamse bioproductie op dit moment niet aan de binnenlandse vraag tegemoet kan komen..
Binnen het kader van multifunctionaliteit van de landbouw heeft het Witboek enkele uitdagingen voor onderzoek geformuleerd. Vooreerst moet het begrip multifunctionele landbouw eenduidig ingevuld worden, moeten de verschillende functies en hun onderling verband geïdentificeerd worden en moet nagegaan worden hoe deze gestimuleerd kunnen worden. Het onderzoek moet instrumenten ontwikkelen voor het herkennen, meten en waarderen van niet-vermarktbare goederen en diensten van de landbouw (zoals landschappen en biodiversiteit). Effectieve beleidsinstrumenten die deze niet-vermarktbare diensten sturen moeten opgesteld worden. De mogelijkheden voor verweving van functies moeten onderzocht worden. Uiteraard moet daarbij de nodige aandacht besteed worden aan de ruimtelijke implicaties van multifunctionele landbouw en moet hiervoor een goede balans uitgewerkt worden tussen de verschillende functies onderling, tussen stad en platteland, tussen landbouw en andere sectoren.