Grondwettelijk Hof scherpt omgevingsvergunning aan

De nieuwe omgevingsvergunning - in het bijzonder de uitholling van de Europese natuurtoets - is in strijd met het grondwettelijk recht op een gezond leefmilieu. Dat is de conclusie van het Grondwettelijk Hof, dat zich in een belangrijk arrest uitspreekt over de argumenten van een brede coalitie van natuur- en milieuorganisaties.

Milieu- en bouwvergunning worden omgevingsvergunning

Met de omgevingsvergunning wil de Vlaamse regering de bouwvergunning en milieuvergunning bundelen tot één permanente vergunning. Onder meer Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu, stRaten-generaal, Ademloos en het Actiecomité Red de Voorkempen waren met bezwaren tegen die nieuwe omgevingsvergunning naar het Grondwettelijk Hof gestapt.

Op zich is de integratie van de bouw- en milieuvergunning in één omgevingsvergunning een goed idee. Dat is duidelijker voor burgers en vergunningen kunnen zo ook sneller behandeld worden. Maar de regering besloot in één beweging ook een aantal beschermingsregels uit te hollen. De Europese natuurtoets bij hernieuwingen van een vergunning werd geschrapt en de inspraak door burgers wordt beperkt door stilzwijgende beroepsbeslissingen mogelijk te maken. Op deze twee punten wordt de regering teruggefloten door het Grondwettelijk Hof. De regels uithollen ten koste van het leefmilieu en de betrokkenheid van burgers valt niet te rijmen met het grondwettelijk recht op een gezond leefmilieu.

Europese natuurtoets

Na het aflopen van een milieuvergunning, die normaal 20 jaar geldig is, moet een exploitant een hervergunning aanvragen. Daarbij moet hij aantonen dat hij aan de huidige milieunormen kan voldoen. Als de activiteit negatieve gevolgen kan hebben voor Europees beschermde natuurwaarden in de omgeving, is hij verplicht om een Europese natuurtoets uit te voeren, de zogenaamde passende beoordeling. Daarin wordt onderzocht wat het effect is van een bedrijfsactiviteit op de natuur en welke maatregelen nodig zijn om de natuur te vrijwaren. De Vlaamse regering wilde deze verplichting schrappen voor hervergunningen en voor de omzetting van een bestaande vergunning naar een permanente omgevingsvergunning.  De Europese regels - en dan met name de Habitatrichtlijn - laten zo'n uitzondering echter niet toe, besluiten de rechters van het Grondwettelijk Hof.

Inspraak door burgers

Iedere burger of milieuvereniging heeft recht op een gemotiveerde beslissing over het al dan niet toekennen van een vergunning, ook als hij bijvoorbeeld bij de provincie in beroep gaat tegen een vergunning die afgeleverd is door de gemeente. Bij de omgevingsvergunning stond dat recht op de helling: indien de provincie zich niet tijdig zou uitspreken, werd het beroep automatisch verworpen. Zo dreigt het recht om in beroep te gaan bij een hogere overheid, uitgehold te worden.

Dat is in strijd met verschillende internationale verdragen. De Vlaamse regering zag de bui al hangen, en besloot om tijdens de procedure bij het Grondwettelijk Hof de wetgeving alsnog aan te passen. De milieubeweging is tevreden met de aanpassing, maar betreurt wel dat het hierover tot een juridisch geschil is moeten komen.

Eeuwigdurende omgevingsvergunning

Vandaag is een milieuvergunning geldig voor maximaal 20 jaar. De nieuwe milieuvergunning wordt echter permanent, waardoor je een soort eeuwigdurend recht krijgt om het milieu te vervuilen. De milieu- en natuurverenigingen vroegen daarom aan het Grondwettelijk Hof of dit niet in strijd is met het grondwettelijk recht op een gezond leefmilieu.

Omdat voorzien wordt in een systeem van evaluaties, zijn er volgens het Hof voldoende garanties voor de bescherming van het leefmilieu ingebouwd, waardoor dit geen aantasting is van het grondwettelijk recht op een gezond leefmilieu.

Ondanks het feit dat de permanente vergunning de juridische toets van het Hof weerstaan heeft, blijft de milieubeweging dit een slechte zaak vinden. Permanente vergunningen worden beschouwd als ‘verworven rechten’. Ze zullen verhandeld worden, en een financiële compensatie dreigt wanneer de overheid nog maar aanstalten maakt om ze te terug te schroeven. Bovendien bieden de evaluaties niet dezelfde garanties als het gebruikelijke systeem van ‘hervergunningen’.

Beleidsplan Ruimte Vlaanderen

Meer over Beleidsplan Ruimte Vlaanderen