Het aangepaste decreet ruimtelijke ordening beperkt de beroepsmogelijkheden van burgers tegen grote bouwprojecten en bedreigt de schaarse open ruimte in Vlaanderen. Daarom trekken Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace, Straten Generaal, Ademloos, Vogelbescherming, BOS+ en de Limburgse milieukoepel naar het Grondwettelijk Hof. Want wakkere burgers zijn nodig. Bovendien is het nieuwe decreet in strijd met de Belgische grondwet én het Verdrag van Aarhus.
Kloof met de burger
Momenteel kan elke burger of lokale vereniging bij de hogere overheid in beroep gaan tegen de vergunningsaanvraag van een bouwproject. Wanneer dat beroep verworpen wordt, kan je nog bij de rechtbank terecht, die onderzoekt of de vergunning wel wettig is. Maar die rechten worden nu ingeperkt.
Voortaan zullen alleen burgers die een bezwaar hebben ingediend tijdens het eerste openbaar onderzoek van de aanvraag nog in beroep kunnen gaan. Het klinkt misschien als een technisch detail, maar in de praktijk is het verschil hemelsbreed. Het gele aanplakbord van het openbaar onderzoek gemist? Of niet helemaal op de hoogte van de concrete impact van het project? Dan geldt zwijgen als toestemmen. De tijd om te reageren op een nieuw bouwproject wordt daarmee plotsklaps gereduceerd tot de 30 dagen van het openbaar onderzoek.
Op de koop toe is er tijdens die 30 dagen van het openbaar onderzoek vaak veel minder informatie beschikbaar dan in de beroepstermijn die tot nu toe gold. Denk daarbij aan adviezen van administraties over de impact op het milieu, de aangevoerde argumenten van de gemeente, of informatie over een mogelijke belangenvermenging. Die extra informatie wordt in de beslissing over de vergunning samengevat in objectieve en begrijpbare taal. Het lijkt logisch dat iemand na deze beslissing, op basis van de extra informatie, nog in beroep wil gaan. Maar met het vernieuwde decreet kan dat dus niet meer.
In strijd met de Grondwet en het Verdrag van Aarhus
De Belgische Grondwet bepaalt dat wie zijn of haar recht op een gezond leefmilieu wil vrijwaren, daarvoor toegang tot de rechter moet krijgen. Dat is één van de fundamentele pijlers van de rechtsstaat. Omdat dat recht wordt ingeperkt, stappen Natuurpunt, BBL, Greenpeace, Straten Generaal, Ademloos, Vogelbescherming en de Limburgse milieukoepel naar het grondwettelijk hof.
Bovendien zijn de aanpassingen in strijd met het internationale Verdrag van Aarhus uit 1998. In dat verdrag beloven lidstaten aan hun burgers een ruime toegang tot de rechter en effectieve inspraak. Ook de specialisten van de Belgische Raad van State kwamen meermaals tot dit besluit in hun adviezen. De Europese Commissie, die de afspraken uit Aarhus vertaalde naar Europese wetgeving, stipte in april van dit jaar nog aan dat men de toegang tot de rechter in milieuzaken niet kan beperken tot personen die hebben deelgenomen aan de inspraakprocedures. Toch zette het Vlaams parlement door.
De mondige burger
De Vlaamse politici tonen een diepgeworteld wantrouwen in hun eigen burgers, concluderen de verenigingen. Nochtans zijn wakkere burgers meer dan nodig. Doorheen de geschiedenis zijn het vaak burgers of lokale verenigingen geweest die onze samenleving, van onderuit, behoed hebben voor ruimtelijke miskleunen. Zonder de inzet van deze mondige burgers zou Vlaanderen er nog een stuk grijzer uitzien. Dossiers als Uplace en Oosterweel maken duidelijk dat burgers net méér inspraak willen in wat er in hun omgeving gebeurt. Ook de soms nauwe banden tussen politici en projectontwikkelaars, maken dat wakkere burgers hun kritische rol moeten kunnen spelen om het gevoerde beleid te controleren. En dat wordt nu moeilijker gemaakt.
