Vorige week werden in alle stilte de nieuwste cijfers van de meting van het Vlaamse voedselverlies gepubliceerd. Daaruit blijkt dat Vlaanderen in 2020 bijna 900.000 ton eetbaar voedsel verspilt, voldoende om ruim 800.000 mensen een jaar lang mee te voeden. Hiermee bengelt België onderaan de Europese ladder, enkel Cyprus doet het slechter. De Vlaamse overheid moet dringend preventie centraal zetten om een antwoord te bieden op de gigantische problematiek van voedselverspilling, vinden Bond Beter Leefmilieu en FoodWIN.
Preventie moet centraal staan
Het Vlaamse beleid erkent de ernst van de problematiek niet, stellen Bond Beter Leefmilieu en FoodWIN. Eerder gaf het Rekenhof al expliciet commentaar op hoe Vlaanderen voedselverlies (amper) bestrijdt. Op papier volgt Vlaanderen de internationale doelstellingen en wil ze voedselverlies tussen 2015 en 2025 met 30% verminderen. Volgens de nieuwe cijfers daalde het voedselverlies tussen 2015 en 2020 met slechts 2%. In de praktijk wordt bovendien voornamelijk ingezet op valorisatie: het gebruiken van etensresten voor veevoer, om energie op te wekken of te composteren.
Fundamenteel inefficiënt, stelt Jasmien Wildemeersch van FoodWIN: "Valorisatie is vooral een easy way out, maar in essentie is de verspilling dus niet aangepakt. De recent aangekondigde maatregel die burgers verplicht om etensresten bij het gft-afval te gooien, is hier exemplarisch. Een tomaat gaan we niet oogsten, transporteren, verwerken, koelen en verpakken om hem daarna in de gft-bak te gooien, opnieuw te transporteren en er dan energie mee op te wekken. Dat is geen circulaire economie, dat blijft verspilling van grondstoffen, energie en centen. We zijn uiteraard niet tegen de maatregel, opwaardering van nevenstromen als aardappelschillen is belangrijk, maar het vermijden van voedselverlies moet absoluut prioritair worden aangepakt in het beleid in Vlaanderen.”
Voedingsindustrie en landbouw hinken achterop
Opvallend in de hele monitor is de rol van de voedingsindustrie. Het totaal aan reststromen (eetbaar en niet-eetbaar voedselverlies) bedraagt er bijna 2 miljoen ton, maar, zo stelt het rapport, 99% van dit afval wordt gevaloriseerd via diervoeding, energie-opwekking of verbranding. Zolang de voedseloverschotten ‘herbestemd’ worden richting andere sectoren, volgt er een schouderklop. Zo’n beleid is onvoldoende, zoals een snelle vergelijking met onze buurlanden toont. De Belgische voedingsindustrie verspilt 161 kg voedsel per inwoner per jaar, terwijl dat in Nederland slechts 59 kg is, in Frankrijk 29 kg en in Duitsland zelfs maar 19 kg.
Opvallend is hoe ook de Vlaamse landbouwsector slecht blijft scoren, maar het ondersteunend beleid achterwege blijft. "Er staat een half woord over voedselverspilling in het landbouwbeleid en er zitten enkele kruimels in het ondersteunend investeringsfonds, resulterend in een half miljoen ton reststromen, waarvan een hallucinante 73% eetbaar. Waar blijft het beleid dat landbouwers hierin integraal ondersteunt en de macht in de hele voedselketen eindelijk evenwichtiger verdeelt?", voegt Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu toe.
Voedselverlies is geen onvermijdelijk bijproduct
"Het produceren van voeding brengt in het huidige systeem onlosmakelijk milieu-, klimaat en gezondheidskosten met zich mee. Zo is voedselverlies verantwoordelijk voor maar liefst 8% van onze broeikasgasuitstoot. Dit zou de alarmbellen luid moeten laten rinkelen bij beleidsmakers. Voedselverlies is geen onvermijdelijk bijproduct van onze maatschappij. Het is wel een gigantische hefboom om de biodiversiteits- en klimaatcrisis te milderen en werk te maken van een rechtvaardiger en gezond voedselsysteem", voegt De Smet toe.
FoodWIN en Bond Beter Leefmilieu verwijzen onder meer naar het gebrek aan voldoende personeel, budget en focus in het beleid. Ze vragen verplichte voedselverliesplannen voor de verschillende spelers in de voedselketen, in het bijzonder voor de voedingsindustrie en supermarkten, en gedetailleerde metingen per sector met concrete reductiedoelstellingen, zoals ook Europa vraagt. "Om voedselverlies echt aan te pakken, moeten we weg van de actuele stiefmoederlijke behandeling van deze belangrijke problematiek en eindelijk werk maken van een fundamentele hervorming van ons voedselsysteem", klinkt het.
