- © Israel Palacio

CRM: zo werkt het

 - © Israel Palacio

In oktober 2021 gaat de eerste veiling van start in het kader van het mechanisme voor het Capacity Remuneration Mechanism - ook afgekort tot CRM. De term valt tegenwoordig geregeld. Maar waarvoor dient het mechanisme, en hoe werkt het precies? 

Onzekerheid over de bevoorrading

Eind 2025 gaan alle kerncentrales dicht. Omdat er tegen dan onvoldoende hernieuwbare energie zal zijn om die kernuitstap op te vangen, heerst de verwachting dat in tussentijd nieuwe productie-installaties gebouwd zullen moeten worden. Maar die installaties zullen, naarmate hernieuwbare energie groeit, minder uren draaien en ook minder geld krijgen voor de stroom die ze produceren. Dus heerst ook de vrees dat energiebedrijven er geen ettelijke miljoenen voor op tafel zullen leggen. Zonder die investeringen kan België te kampen krijgen met structurele stroomtekorten en zou er afgeschakeld moeten worden.

Capaciteitsveiling

Om dat risico te beperken koos België, na uitgebreid studiewerk en uitvoerige consultatie, voor het invoeren van een systeem dat energiebedrijven vergoedt om opwekkingscapaciteit paraat te houden, ook al zitten de marktprijzen op dat ogenblik tegen: het mechanisme voor capaciteitsvergoeding of CRM. België koos er ook voor om die opwekkingscapaciteit te selecteren via een veiling. Dit werkt kostenbesparend, omdat het de marktpartijen uitdaagt om hun capaciteit zo goedkoop mogelijk in de markt te zetten.

CRM - niet alleen voor gascentrales

De veiling is technologieneutraal. Dat wil zeggen dat om het even welke technologie die stroom opwekt, kan meedingen. Naast gascentrales kunnen dus ook windparken en PV-installaties zich aandienen. Zelfs batterijen en vraagsturing kunnen meebieden.

Er zijn wel een aantal voorwaarden. Ten eerste moet de gereduceerde capaciteit minstens 1 MW bedragen: dat is de werkelijke opwekkingscapaciteit vermenigvuldigd met een factor die de verwachting aangeeft waarin die technologie effectief zal kunnen bijspringen op piekmomenten. Die factor wordt bepaald op basis van ervaringen uit het verleden. Voor klassieke centrales ligt die factor bijvoorbeeld rond de 90%, voor windturbines op zee bedraagt die ongeveer 15%. Wel wordt toegelaten dat verschillende kleine installaties de krachten bundelen en samen meedingen.

Ten tweede moeten de aanbieders die meedoen met de veiling, afzien van elke andere vorm van subsidie voor hun installaties. Dat betekent dat hernieuwbare stroombronnen of flexibele energieconcepten alleen een kans maken als ze volledig competitief zijn t.o.v. fossiele bronnen. Deze laatste moeten wel een prijs betalen voor de koolstof die ze uitstoten.

Prekwalificatie en veiling

Als marktpartijen productie-installaties aanbieden op de veiling, wordt eerst via een prekwalificatie gecontroleerd of ze aan alle voorwaarden voldoen. Indien dit het geval is, moeten ze een bod doen: ze moeten aangeven hoeveel geld ze nodig denken te hebben, naast de inkomsten uit de verkoop van stroom, om rendabel te zijn. Ze maken die inschatting voor een heel jaar. Ze kunnen ook een bod uitbrengen voor een periode van 3, 8 of 15 opeenvolgende jaren. Op voorhand heeft de minister van Energie dan al vastgelegd hoeveel opwekkingscapaciteit er in totaal nodig is voor dat jaar.

Na het afsluiten van de inschrijfperiode, worden die productie-installaties geselecteerd, die het goedkoopst de nodige opwekkingscapaciteit invullen. Elia sluit met de betrokken marktpartijen een contract af. De marktpartijen moeten vervolgens ervoor zorgen dat hun installatie effectief paraat staat tijdens het jaar waarvoor ze hebben meegedaan, anders krijgen ze een boete.

Waar staan we nu?

De invoering van het CRM werd in 2016 geopperd als één van de aanbevelingen om voldoende flexibele opwekkingscapaciteit te hebben, dit op basis van een studie naar de bevoorradingszekerheid. Na het nodige studiewerk, keurde het federale Parlement in 2019 de wet goed die de invoering van zo’n CRM mogelijk moest maken. Dit moet dan op termijn het systeem van strategische reserve voor de wintermaanden vervangen, omdat dit systeem onvoldoende nieuwe investeringen aantrekt.

Omdat de CRM onder de regels van staatssteun valt, diende België recent een aanmelding in bij de Europese Commissie. Die stelde de nood aan een CRM in vraag, maar ook de mate waarin hernieuwbare energie en centrales uit het buitenland kunnen meedoen. De discussie hierover loopt nog volop.

Ondertussen gaan de voorbereidingen verder. De eerste veiling wordt georganiseerd voor de leveringsperiode van november 2025 tot en met oktober 2026: dat valt samen met de laatste fase van de kernuitstap. Maar omdat de veiling ook nieuwe investeringen moet kunnen aantrekken, wordt er al vier jaar eerder een eerste veiling gehouden, in oktober 2021 dus.

Eind deze maand neemt minister Van der Straeten een beslissing over de totale capaciteit die nodig zal zijn voor deze leveringsperiode en legt ze ook andere parameters vast, waaronder de reductiefactor voor de verschillende technologieën. 

Deze timing is eerder ongelukkig omdat Elia pas tegen eind juni zijn studie over de bevoorradingszekerheid klaar zal hebben. Deze studie moet aangeven hoeveel capaciteit er nodig zal zijn om de kernuitstap te ondervangen en dat is nu net belangrijke informatie voor de organisatie van de veiling. 

Van begin mei tot midden juni kunnen marktpartijen hun productie-installaties aanbieden. Dat doen ze bij Elia, die van de Belgische overheid de taak heeft gekregen om de veiling te organiseren. Deze controleert eerst of de installaties voldoen aan de voorwaarden. Uiterlijk tegen eind september moeten de marktpartijen voor de geprekwalificeerde installaties een bod doen. De veiling zelf gaat in oktober van dit jaar door.
In oktober 2024, een jaar voor datum, wordt een tweede veiling voor dezelfde leverperiode georganiseerd. Dit proces wordt dan voor elke volgende leverperiode herhaald.

Wij houden alvast de verdere ontwikkeling van dit systeem van capaciteitsvergoeding in de gaten. 

Kernuitstap

Meer over Kernuitstap