De luchtvaartsector slaagt er maar niet in om haar enorme gezondheids- en klimaatimpact terug te dringen. Door de vluchten nauwelijks te belasten, geven beleidsmakers bovendien een erg pervers signaal. Een tickettaks op veelvliegers biedt een sociale uitweg. Minister Van Peteghem heeft met zijn grote fiscale hervorming de sleutel in handen om deze historische scheeftrekking rechttrekken.
In juli 2022 bereikte het Belgische kerosineverbruik een nieuw record. Maar liefst 201 miljoen liter kerosine vloog de lucht in. Dat is met 4.500 liter per minuut bijna evenveel als het totale benzineverbruik die maand. Dat dat een gigantische klimaatimpact met zich meebrengt, behoeft geen uitleg. Pre-corona was de klimaatimpact ongeveer even groot als die van alle wagens op onze Belgische wegen. De CO2-uitstoot van vliegtuigen is daarbij maar het topje van de klimaatberg: onderbelicht is de schade die de nevel van stikstofoxiden, roetdeeltjes, zwaveloxiden en waterdamp veroorzaken, goed voor twee derde van de totale klimaatimpact.
Niet enkel het klimaat, maar ook de omwonenden van onze luchthavens betalen een zware tol voor de vlieggekte. Alleen al rond Brussels Airport zorgt het continue lawaai van overvliegende vliegtuigen voor meer kans op hart- en vaatziekten bij ruim 200.000 mensen.
Terwijl de burger langzaamaan aangespoord wordt om het autogebruik onder de loep te nemen, blijft het debat over de hoge maatschappelijke kost van vliegverkeer bevreemdend stil. Door geen BTW te heffen op vliegtickets en geen accijnzen op kerosine, ontvangt de sector jaarlijks bijna 700 miljoen euro aan fossiele subsidies. Dit terwijl de uitstoot van onze wagens stagneert, en die van onze vliegtuigen blijft klimmen. Een derde belangrijk verschil, tenslotte, is dat er voor onze wagens een duidelijke en haalbare oplossing (elektrificatie) klaarligt, voor de luchtvaart zijn de vraagtekens volop troef. En het ziet er vooral naar uit dat eventuele klimaat- en geluidswinsten door nieuwe technologie meer dan teniet zullen worden gedaan door de constante toename van het aantal vluchten.
Het is dus zonneklaar dat we vooral minder zullen moeten gaan vliegen. Zonder een stevig inhaalmanoeuvre vliegt de klimaat- en de gezondheidsschade van het vliegverkeer volledig uit koers.
De meest sociale taks? Een taks op veelvliegers
Via de inschepingstaks zette minister Van Peteghem vorig jaar een symbolische eerste stap naar een eerlijke beprijzing van de vliegtuigtickets. Met een maximumbedrag van €10, niet meer dan de prijs van een broodje in de luchthaven, is de taks slechts goed voor een schouderophaling bij de opmerkzame reiziger. En de verwachte inkomsten (€40 miljoen) liggen mijlenver onder het misgelopen bedrag door het uitblijven van BTW op tickets en accijnzen op kerosine (€675 miljoen).
Onze buurlanden tonen dat het anders kan: Nederland verhoogde de vliegtaks naar €26 en in Duitsland betaal je afhankelijk van de afstand tot €59. In Frankrijk is er de solidariteitstaks van maximum €63. Deze ligt - terecht - veel hoger als je in business of first class vliegt. Ook het Verenigd Koninkrijk zorgt voor een sterk prijsverschil naargelang hoe luxueus je vliegt, met het hoogste tarief voor privéjetpassagiers. De vliegtaks zal er vanaf april opgetrokken worden tot maximum 601 pond.
Een vliegtaks is sowieso al progressief, want hogere inkomens stappen gemiddeld veel vaker de vlieger in. Op wereldniveau zorgt de 1% meest frequente vlieger voor meer dan 50% van de luchtvaartemissies, het is niet meer dan redelijk dat die hiervoor een eerlijke prijs betaalt. Willen we in België de meest sociale taks, dan moeten we gaan voor een frequent flyer taks. Deze neemt toe met het aantal vluchten of de totaal afgelegde vliegafstand. Een jaarlijkse vlucht naar familie in het buitenland hoeft dan niet veel extra te kosten, maar wie meerdere keren per maand de lucht ingaat, zal wél de rekening krijgen voor de gezondheids- en klimaatschade die hij of zij veroorzaakt. Moest er ooit een globale frequent flyer taks zijn, dan zou 80% van de inkomsten van de 2% meest frequente vliegers komen.
Met een serieuze vliegtaks kan er voor korteafstandsvluchten eindelijk het juiste signaal komen, namelijk dat het spoor een veel betere keuze is. Voor de lange afstandsvluchten kan een deel van de inkomsten uit de taks gaan naar investeringen in de enorme vergroeningsuitdagingen. Spoiler alert: met louter de bijmenging van biobrandstoffen uit gebruikte frituurolie gaan we er niet komen. Enkel door grote vooruitgang op vlak van elektrificatie, waterstof en e-kerosine kunnen we naar klimaatneutraliteit.
Willen we de voorkeursbehandeling van het meest vervuilende transportmiddel een halt toe roepen? Dan biedt de fiscale hervorming van minister Van Peteghem de ideale kans om de honderden miljoenen aan fossiele subsidies in een krachtig en sociaal instrument om te zetten. Zodat de veelvliegers minder vliegen én zodat de oneerlijke voorkeursbehandeling ten opzichte van het spoorverkeer eindelijk wordt weggewerk
