Op dit moment ligt er een herziening van het erosiebesluit klaar. Dat is dringend nodig: bodemerosie is nog steeds een ernstig probleem in Vlaanderen. De teelgrond, een kostbare productiefactor voor onze landbouw, gaat zo verloren. Maar de huidige plannen zijn onvoldoende om het probleem bij de wortel aan te pakken.
Brains & bodem
Vorige week lanceerde minister Schauvliege de campagne ‘Zoek de bodemhelden’. Zo wil ze aandacht vragen voor de beestjes die onze bodem vruchtbaar en levend houden. Maar zonder een degelijk erosiebeleid spoelt die grond gewoon weg, met of zonder bodemdiertjes. Dan stelt zich de vraag: waar zitten die andere helden, zij die de bodem zelf beschermen? Er is dan wel een nieuw erosiebesluit, maar de voorgestelde maatregelen zijn ruim onvoldoende.
Erosie in Vlaanderen
Vlaanderen heeft een beperkt aantal natuurlijke rijkdommen. Behalve de brains die onze kenniseconomie doen draaien, beschikken we over vruchtbare landbouwgronden. Erosie onder invloed van wind, maar vooral door water, bij intense neerslag, leidt ertoe dat de bodem in Vlaanderen wegspoelt.
Op welke manier kunnen we dat voorkomen? Door de teeltkeuze bijvoorbeeld. Ook de grondbewerking speelt een belangrijke rol. Maar de Vlaamse landbouw wordt gekenmerkt door een focus op gewassen die meer erosiegevoelig zijn, zoals aardappelen en maïs.
Erosiegevoeligheid in Vlaanderen
Ongeveer 25% van het Vlaamse landbouwareaal is erosiegevoelig
Het gevolg:
- 1 tot 10 ton teelaarde per hectare per jaar gaat verloren
- 2 miljoen ton teelaarde is in totaal al weggespoeld
- De huidige beleidsmaatregelen pakken slechts 40% van het bodemverlies aan
- 92% van het erosiegevoelig areaal valt buiten het erosiebeleid
Naast kostbaar verlies voor de boer leidt erosie vaak ook tot grote maatschappelijke kosten zoals voor het wegspuiten van modder en het uitbaggeren van beken. Waar elders het principe ‘de vervuiler betaalt’ geldt, draait nu de maatschappij op voor de kosten bij schade door erosies. Jaarlijks wordt meer dan 8 miljoen euro uitgegeven aan erosiebestrijdingsmaatregelen en de maatschappelijk kost, van een deel van de schade door erosie, wordt tussen de 50 en 486 miljoen euro geschat.
De gevolgen van de klimaatverandering kondigen voor Vlaanderen bovendien een stijgende neerslagintensiteit aan, die de kans op erosie in de zomer vergroot. Geërodeerde bodems dragen op hun beurt ook bij aan de klimaatverandering: als de bodem wegspoelt, komt 75-80% van koolstof die daar opgeslagen is vrij.
Nieuw beleid
Bond Beter Leefmilieu vraagt dan ook een gedegen en betaalbaar erosiebeleid, waarbij alle erosiegevoelige gronden beschermd worden via een brongerichte aanpak. Daarnaast is ook de blijvende hulp van de erosiecoördinatoren nodig en kennis van de lokale context om effectgerichte maatregelen tegen erosie-overlast te nemen. Het MINA-advies van 20 februari 2015 bevat voldoende elementen om een haalbaar scenario uit te werken voor het nieuwe erosiebeleid.