Sluit deze legislatuur niet af met de staart tussen de benen, maar veranker de Green Deal opnieuw als strategische hoeksteen van het Europese project.
Volgende week maandag blazen de ministers van leefmilieu verzamelen voor een bijeenkomst van de Raad van de EU. Op de agenda staan zowel specifieke thema’s, zoals het beschermen van de wolf of de strijd tegen plasticvervuiling, als alomvattende dossiers, zoals de Europese klimaatdoelstellingen voor 2040. Het is de laatste keer dat de ministers samenkomen vóór de Europese verkiezingen in juni. De zitting komt dus op een sleutelmoment.
Europa maakte van nood een deugd
De voorbije beleidsperiode werd getekend door een pandemie, oorlog in Europa en een fossiele energiecrisis. Maar ook de fysieke realiteit van een planeet met koorts sloeg jaar na jaar toe. Grimmige tijden, die echter niet leidden tot stuurloosheid. Voortgestuwd door massale klimaatmobilisaties diende Europa deze meerlagige crisis van antwoord. Met samenwerking, honderden miljarden aan relancefinanciering, en een grootschalige milieu- en klimaatagenda. Een Green Deal kreeg vorm.
Los van de vele dilemma’s, onvolkomenheden en conflicten waar de besluitvorming natuurlijk óók mee kampte, bood de EU haar burgers zo perspectief in een loodzware periode.
… maar krijgt nu koudwatervrees
Je zou verwachten dat men dit palmares aan de vooravond van verkiezingen trots zou verdedigen. Helaas zien we nu al enkele maanden het tegendeel. Deze hoopgevende koers staat onder immense druk van een agressieve tegencampagne, die oorlogsdreiging en economische tegenspoed misbruikt om de klok terug te draaien.
Ministers die de benen voelen wankelen, wagen zich echter op een dood spoor. Ze weten dat zelf al te goed. Op de agenda maandag staat namelijk ook het achtste Environmental Action Programme, waarin het Europees Milieuagentschap nog eens helder vaststelt hoe chemicaliën, lucht- en geluidsvervuiling onze gezondheid blijven verpesten, hoe twee derde van de landbouwgrond aangetast wordt door erosie en andere bodemproblemen, hoe de Europese natuur kraakt onder zware milieudruk op water, bodem en lucht, en er in 2022 meer dan 60.000 hittedoden en 52 miljard euro aan economische schade te betreuren vielen vanwege weersextremen. Een lange lijst sombere indicatoren, die precies de aanleiding vormen voor het wetgevend werk van de voorbije jaren.
Ook politiek en economisch is deze zelfkastijding een heilloze weg. Recent onderzoek wees uit dat er helemaal geen sprake is van een ‘groene backlash’ onder de kiezers. In België steunt bijvoorbeeld meer dan 80% van de bevolking de doelstellingen van de natuurherstelwet.
En wie denkt dat we door te snoeien in milieuregels een antwoord formuleren op de groene investeringsmoloch die China is, of op bodemprijzen en overproductie in de veeteelt: bon chance.
Een nieuwe adem
De ministers buigen zich maandag over een uitgebreide agenda. Het Europees Milieubureau bezorgde hen deze week een brief met daarin de verwachtingen van de Europese milieubeweging. Deze leest u hier.
Het is een lange lijst. Er zijn nog steeds belangrijke lacunes in de Green Deal op vlak van onder meer plastics en chemicaliën, klimaatadaptatie, pesticiden, en het Europese landbouw- en voedselbeleid in het bijzonder.
Minstens even belangrijk is het gebrek aan een effectief ondersteunend kader. Er zijn reële dilemma’s en kopzorgen op vlak van implementatie en financiering. Deze mogen niet leiden tot het gezwalp dat we vandaag aanschouwen, maar tot oplossingen. Met een grootschalig Europees transformatiefonds en een ambitieuze klimaatdoelstelling voor 2040, bieden we investeringszekerheid, budgettaire ademruimte en een antwoord op de sociale malaise die over Europa rolt.
Op de vergadering van maandag volgt nog een rits toppen en ministerraden. Deze zetten de bakens voor de komende vijf jaar. Van de milieuministers verwachten we een ambitieus engagement. Sluit deze legislatuur niet af met de staart tussen de benen, maar veranker de Green Deal opnieuw als strategische hoeksteen van het Europese project.
