Vanaf 1 januari neemt België het voorzitterschap van de Europese Raad op. Gedurende zes maanden zou ons land een leidende rol kunnen opnemen in de Europese debatten. Maar kan het ook zijn reputatie als klimaat- en milieutreuzelaar van zich afschudden en terug een proactieve Europese voortrekker worden?
De complexe staatsstructuur en intra-Belgische beslissingsprocedures hielden ons land maar al te vaak aan de Europese zijlijn. Het gebrek aan verplichte consensus tussen de federale regering en de drie gewesten, resulteerde namelijk vaak in een onthouding bij de Europese Raad. Het sociaal klimaatfonds, de natuurherstelwet, de hervergunning van glyfosaat: het zijn maar enkele voorbeelden van belangrijke dossiers waar België passief bleef. Onze Europese invloed als het gaat over milieu en klimaat is al lang tanend.
Toch zouden we in de eerste helft van 2024 wel eens een zichtbaarder België kunnen zien. We nemen met de jaarwisseling de fakkel over van Spanje en geven die begin juli door aan Hongarije. Ons voorzitterschap valt in een drukke periode: de Europese legislatuur loopt ten einde in oktober en heel wat dossiers van het Fit for 55-pakket moeten in die laatste rechte lijn nog afgeklopt worden. Het is aan onze regering om onder die tijdsdruk nog tot sterke akkoorden te komen, niet enkel in de Europese Raad, maar vaak ook in de 'trialoog', het informeel overleg tussen de Raad, het Parlement en de Commissie. Met alle schijnwerpers gericht op onze federale regering, valt te hopen dat ze hun beste beentje voorzetten. En dat Vlaanderen niet keer op keer stokken in de wielen steekt. Een van de meest in het oog springende dossiers die bovenaan de stapel liggen is de implementatie van de Chemicals Strategy for Sustainability, waar ook de vervuiling door microplastics en PFAS onder valt. Hier lijken Vlaanderen en de federale regering alvast toch aan hetzelfde zeel te trekken. Dit zou een binnenkopper moeten zijn.
Misschien nog belangrijker is de rol die België heeft om de agenda van de volgende Europese Commissie al richting te geven: wat na de Europese Green Deal? Met oorlog aan onze grenzen, hoge energieprijzen, bikkelharde concurrentie met China en de VS, een uitbreiding met nieuwe lidstaten op stapel en met migratie als heet politiek hangijzer, staat de Unie langs alle kanten onder grote druk. De geopolitieke evoluties gaan bepalend zijn voor de richting die we de komende vijf jaar inslaan. En al deze bijkomende uitdagingen mogen niet leiden tot een verwatering van de klimaat- en milieuagenda. Het juiste podium klaarzetten voor de volgende Europese legislatuur vergt dus niet enkel diplomatieke vaardigheden, maar ook stevige politieke inspanningen. België zal hier al een voorzet geven voor de aanpak die de Commissie moet nemen om de klimaatcrisis, circulaire economie en milieuvervuiling na 2024 aan te pakken.
Zo zal België de discussies over de Europese 2040 klimaatdoelstellingen opstarten en het debat over de kritische rol van natuur, ecosystemen en natuurgebaseerde oplossingen faciliteren. Ons land zal de lijnen uitzetten voor een Europese circulaire economie: hoe kunnen we duurzaam materiaalgebruik bevorderen en de materiaalafdruk van de Europese productie en consumptie reduceren.
Het Belgisch voorzitterschap heeft zelf ook de rechtvaardige transitie op haar verlanglijstje staan. Hoe maken we de omslag naar klimaatneutraliteit op een manier die niemand achterlaat? Burgers, werknemers en KMO’s mogen niet in de kou blijven staan.
Hopelijk neemt ons land de uitdaging aan en zet ze haar beste beentje voor vanaf 1 januari. De inzet van België bepaalt immers veel meer dan enkel de kortetermijnagenda van het komende half jaar.
