Op vrijdag 29 maart ging een delegatie landbouwers en middenveldorganisaties op bezoek bij Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns. Samen willen ze het recht op gezond en duurzaam voedsel onderstrepen en agro-ecologische boeren een stem geven in het landbouwdebat. Ze overhandigden een memorandum met 5 aanbevelingen voor een toekomstbestendig Vlaams voedsel- en landbouwbeleid. Bond Beter Leefmilieu, ProVeg, Rikolto, Solidagro, Velt, Voedsel Anders, Wervel en WWF ondersteunden de actie.
Wij verdienen een gezond landbouwmodel, voor mens en omgeving
Onze landbouw moet in balans zijn met de omgeving. Agro-ecologische en biologische landbouwpraktijken tonen hierbij de weg. Het is dan ook cruciaal dat het beleid barrières wegneemt die deze boeren belemmert en dat alle boeren de kans krijgen om de transitie te maken, inclusief financiële, praktische en inhoudelijke begeleiding op maat.
Concreet is er nood om het bewustzijn rond agro-ecologische landbouw te vergroten, bijvoorbeeld via onderzoeksinstellingen, in het landbouwonderwijs en overheidsaankopen en -communicatie. Het VLIF (Vlaams Landbouwinvesteringsfonds) kan hier een volwaardige rol als transitiefonds opnemen en de individuele landbouwer zo veel mogelijk ontzorgen. In 2023 werd het Strategisch Plan Bio aangekondigd: tijd voor een ambitieuze en stevig ondersteunde uitrol.
De overheid als goed voorbeeld
De Vlaamse overheid heeft veel hefbomen in handen om de vraag naar gezonde en duurzame voeding te stimuleren. Onder het motto ‘practice what you preach’ kan de overheid in overheidsaankopen volop inzetten op agro-ecologische en biologische landbouwproducten.
Verschillende beleidsdomeinen zijn hierbij belangrijk, in het bijzonder onderwijs. Stimuleer scholen om lokaal, duurzaam en gezond voedsel aan te bieden. Maar ook andere overheidsinstellingen kunnen een traject opzetten richting 100% duurzame en betaalbare voeding. De internalisering van externe kosten kan helpen om bij overheidsopdrachten positieve praktijken te bevoordelen.
Meer plantaardig op ons bord
Een verschuiving van ons voedingspatroon naar meer plantaardige eiwitten (de zogenaamde ‘eiwitshift’) is noodzakelijk om klimaatopwarming, biodiversiteitsverlies, een ongezond leefmilieu en voedselzekerheidscrisis tegen te gaan. Deze transitie heeft baat bij beleidsacties aan de zijde van zowel de consument als de producent.
Begeleiding van landbouwers naar meer grondgebonden veeteelt helpt om dit nieuwe evenwicht te vinden: zowel voedervoorziening als mestafzet moet aangepast worden aan de draagkracht van de omgeving. Elke Belg moet lekker en betaalbaar plantaardig kunnen koken. Professionele groepen zoals chefs, gezondheidswerkers en leerkrachten zijn hierin prioritair. De overheid heeft ook invloed op de voedselomgeving: gezonde plantaardige voeding moet overal zichtbaar en bereikbaar zijn.
Gezonde voeding zonder pesticiden
Pesticiden wegen niet alleen zwaar op biodiversiteit, maar ook op onze eigen gezondheid: verschillende kankers en de ziekte van Parkinson worden gelinkt aan blootstelling aan pesticiden. Het voorzorgsbeginsel moet streng toegepast worden om burgers en het leefmilieu tegen potentieel schadelijke stoffen te beschermen. Dit vraagt om voldoende educatie en sensibilisering, financiële prikkels voor landbouwers die overstappen op duurzame landbouwpraktijken, onderzoek en ontwikkeling van alternatieve methoden en, als sluitstuk, strengere regelgeving.
De halvering van pesticiden tegen 2030 als bindende doelstelling blijft een prioriteit. Creëer ook wetenschappelijke geïnformeerde bufferzones rond verblijfplaatsen voor kwetsbare bevolkingsgroepen (woonwijken, rusthuizen, scholen,...) en beschermde natuur en waterlopen. Maak daarnaast meer budget vrij voor agro-ecologisch onderzoek en onderwijs om kennisdrempels inzake pesticidenvrij boeren weg te nemen. Zorg daarbij ook voor de nodige financiële begeleiding via middelen uit het transitiefonds.
Een eerlijk inkomen voor de duurzame boer
Een eerlijk inkomen stelt boeren in staat om te investeren in duurzame landbouwpraktijken. Transparante prijsvorming, eerlijke handelspraktijken, stimuleringsmaatregelen en effectieve wet- en regelgeving spelen elk hun rol. Net als de verschillende schakels in de keten: van overheden, supermarkten, verwerkers, burgers tot andere actoren in de brede voedsel- en landbouwketen.
Een ketenregulator of de Franse EGALIM-wet kunnen inspiratie bieden om elke schakel in de voedselketen eerlijke prijzen te garanderen. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid kan de rol van landbouwer als landschapsbeheerder en ontwikkelaar van ecosysteemdiensten veel meer valoriseren. Versterk lokale en regionale voedseldynamieken, zodat de boer weer prijszetter wordt. Stimuleer burgers om actieve deelnemer te zijn in de voedselketen: via eetbare buurten, lokale voedselraden, betrokkenheid in CSA-boerderijen of coöperatieve buurtwinkels.
Dit memorandum maakt deel uit van de brede publiekscampagne ‘Ik verdien meer’. Deze campagne is opgezet door de milieu- en natuurbeweging en diverse middenveldorganisaties die ijveren voor een sociaal rechtvaardige en duurzame toekomst. Samen willen we politici aansporen om in de volgende legislatuur een topprioriteit te maken van een klimaat- en natuurbeleid dat niemand achterlaat.
