Het jaarverslag van Fluxys vermeldt de duurzaamheidsanalyse die het in 2023 uitvoerde, waarbij ook op schendingen van mensenrechten gescreend werd. De humanitaire impact in Oekraïne duikt er echter niet in op.
Op de Algemene Vergadering van Fluxys Belgium richtten enkele kritische aandeelhouders hun vragen tot de Raad van Bestuur van het bedrijf. Niet enkel Belgische organisaties Vredesactie, Bond Beter Leefmilieu en Greenpeace namen deel, ook Oekraïense vertegenwoordigers van het in Kyiv gebaseerde Razom We Stand, en het Brusselse Promote Ukraine namen het woord. Buiten stonden dan weer actievoerders van Vredesactie en Extinction Rebellion. Ze hekelen het complete gebrek aan aandacht van het bedrijf voor de grootschalige mensenrechtenschendingen in haar waardeketen. Ook vragen ze de voorzitter om zijn dubbele rol niet langer te misbruiken om Europese sancties op de overslag van Russisch vloeibaar gas te ondermijnen.
Fluxys sponsort Russische oorlogskas
Kort na de Russische annexatie van de Krim in 2014 ondertekende Fluxys een 20-jarig contract met het Russische gasbedrijf Yamal LNG. Daarmee bezegelde het bedrijf een structurele samenwerking met een oorlogszuchtig regime. Ook de directe handelspartners van Fluxys spelen een actieve rol in het Russisch offensief, zo blijkt uit het schaduwrapport dat Vredesactie vandaag publiceert. Dat breekt de Oekraïense bevolking nu zuur op, zegt Svitlana Romanko, oprichtster en directeur van Razom We Stand: “Het Kremlin profiteert enorm van de exclusieve toegang tot de grootste opslagtank van Fluxys in Zeebrugge, die speciaal voor Rusland werd gebouwd. Alleen al in 2023 zouden de Russische inkomsten uit de samenwerking met Fluxys meer dan 1 miljard euro bedragen, dubbel zoveel als de Belgische steun aan Oekraïne in de voorbije twee jaar. De medeplichtigheid van Fluxys gaat verder dan zakendoen en draagt rechtstreeks bij aan de oorlogskas van Poetin en de dood van talloze onschuldigen in Oekraïne.”
Het 285 pagina’s tellende jaarverslag van Fluxys vermeldt de duurzaamheidsanalyse die het in 2023 uitvoerde, waarbij de waardeketen ook op schendingen van mensenrechten gescreend werd. De humanitaire impact in Oekraïne duikt er echter niet in op, net zomin als schendingen in de andere landen waaruit België gas importeert, zoals Greenpeace België begin dit jaar aankaartte. “Mensenrechtenschendingen in Fluxys’ waardeketen zijn schering en inslag. Hoe geloofwaardig is Fluxys’ duurzaamheidsrapportering, als zelfs de meest flagrante schendingen onder de mat worden geveegd? Zonder een serieus mensenrechtenkader is Fluxys gedoemd om geweld en onderdrukking te blijven ondersteunen, bijvoorbeeld in Egypte of Oman, waar de groep nu naar waterstof lonkt”, aldus Mathieu Soete, campagneverantwoordelijke energietransitie bij Greenpeace.
Politieke wil in Europa en federaal, maar niet in Vlaanderen
Federaal is er eindelijk eensgezindheid: er moet een einde komen aan de problematische relatie tussen Fluxys en de Russische gasindustrie. Minister van Energie Tinne Van der Straeten kreeg het mandaat om op Europees niveau te pleiten voor sancties op de overslag van Russisch gas, iets wat de Europese Commissie vorige week opnam in haar voorstel voor het 14de economische sanctiepakket tegen Rusland. Nu is het aan de lidstaten om dat voorstel unaniem goed te keuren.
Maar zonder steun van de regio’s zal België zich op Europees niveau moeten onthouden. En daar wringt het schoentje: tijdens de Vlaamse parlementaire commissie Buitenlands Beleid stemden alle Vlaamse regeringspartijen tegen een resolutie die een verbod op Russisch gas in Europese havens steunde. Dit terwijl cd&v en Open Vld op federaal niveau dat verbod wél steunen. N-VA spande echter de kroon in het aanhalen van drogredenen om de resolutie niet te hoeven steunen.
Drogredenen bij N-VA en de dubbele pet van Andries Gryffroy
Zo zou een Europees verbod op de overslag van Russisch lng volgens Karl Vanlouwe (N-VA) “tot een aanzienlijke prijsstijging leiden en een enorme impact hebben op de koopkracht”. Het initiatief van de federale regering gaat echter enkel over lng-overslag en niet over import. “De afgelopen twee jaar werd meer dan 90% van de overgeslagen volumes naar niet-EU markten verscheept. Het deel dat wel in de EU blijft, stelt minder dan 0,3% van de totale Europese gasvraag voor en is dus verwaarloosbaar. Ter vergelijking, een koude winter kan de Europese gasvraag met meer dan 5% doen stijgen”, zegt Angelos Koutsis, expert energie van Bond Beter Leefmilieu.
Ook voor een impact op de mondiale lng-markt hoeft niet gevreesd te worden. Volgens rapporten van zowel IEEFA (Amerikaanse denktank) als ACER (Agency for the Cooperation of Energy Regulators) zal de markt vanaf eind dit jaar overspoeld worden met lng, terwijl de Europese gasvraag al enkele jaren daalt en door de energietransitie ook zal blijven dalen. “Een basiskennis economie leert ons dat de gasprijs niet stijgt in een markt met een dalende vraag en een stijgend aanbod”, aldus Koutsis.
Wie wel dreigt te verliezen bij een overslagverbod voor Russisch lng, is Fluxys. Er vallen dan ook minstens vragen te stellen bij de harde positie op dit dossier van de N-VA, de partij waar Fluxys-voorzitter Andries Gryffroy actief is als Vlaams parlementslid en energie-expert. “De politieke vertegenwoordiging is gelinkt aan het feit dat de Belgische steden en gemeenten voor 77% eigenaar zijn van Fluxys, maar hier kun je je toch afvragen of er geen sprake is van belangenvermenging in hoofde van de voorzitter. Vertegenwoordigt Gryffroy het publiek belang in de raad van bestuur van Fluxys, of verdedigen hij en zijn partij de financiële belangen van Fluxys in het Vlaams Parlement”, vraagt Mattijs Van den Bussche, campagnemedewerker bij Vredesactie zich af.
Kiest Vlaanderen voor mensenrechten?
Fluxys zegt reeds twee jaar zich onmiddellijk naar Europese sancties te zullen schikken als die er komen. Nu de Europese Commissie – o.a. op aansturen van de Belgische federale regering – ook effectief een voorstel daartoe formuleerde, blaast Andries Gryffroy – in zijn rol als voorzitter van Fluxys – opnieuw warm en koud. In zijn rol als Vlaams parlementslid ondermijnen hij en zijn partij echter onomwonden het Europese sanctievoorstel.
Voor de organisaties is het tijd dat de Vlaamse regering kleur bekent: blijft het een Europees verbod op de overslag van Russisch lng met drogredenen ondermijnen voor het financiële gewin van een bedrijf? Of zijn mensenrechten toch ook voor de Vlaamse regering van belang, en steunt het deze broodnodige sancties die een einde kunnen maken aan een grootschalige en onnodige oorlogsfinanciering?