Verschillende media hebben de afgelopen dagen gemeld dat Japanse geologen massale hoeveelheden zeldzame aardmetalen hebben ontdekt op de bodem van de Stille Oceaan. Voor de producenten van hightech toestellen lijkt dit goed nieuws, omdat hybride wagens, batterijen, gsm’s, laptops, en andere elektronica functioneren op basis van deze metalen. Voor de transitie naar gesloten kringlopen en duurzaam materialenbeheer is deze vondst echter nefast. En dus ook voor het leefmilieu.
Door een stijgende consumptie van hoogtechnologische toestellen is de vraag naar zeldzame aardmetalen de laatste jaren fors gestegen. Hoewel deze metalen helemaal niet zeldzaam zijn, was er tot voor kort slechts een beperkte wereldwijde reserve van 110 miljoen ton bekend. Meer dan 90% van deze reserves zijn bovendien gelokaliseerd in China, een monopolie waar de Chinese overheid gebruikt van maakt om de prijzen drastisch op te drijven. Geen wonder dus dat onder meer Japan naarstig op zoek is gegaan naar nieuwe voorraden. Met succes, want de gevonden voorraden worden door onderzoekers geschat tussen 80 en 100 miljard ton, een veelvoud van de huidige reserves.
Verkeerde oplossing
Als u dit leest op uw laptop of smartphone, is de kans groot dat uw eerste reactie er een van opluchting is. We hoeven immers niet langer te vrezen voor te dure elektronica, of erger nog, het stoppen van de digitale vooruitgang, toch? Volstrekt normaal, maar laat ons even verder denken.
Een eerste reden waarom deze ontdekking een kwalijke zaak is, ligt in de ontginning van de gevonden metalen zelf. De sliblagen waar de ertsen in zitten, bevinden zich op zeer grote diepte in de oceaan. De ontginning zal dus zeer veel energie kosten, en niet zonder risico zijn voor aantasting van het mariene leefmilieu. Maar de lokroep van de grote financiële winst zal eens te meer de externe kosten van vervuiling en klimaatopwarming doen vergeten.
Ten tweede past de zoektocht naar nieuwe metaalertsen, en vervolgens de ontginning ervan, niet in de overgang naar een gesloten materialenkringloop. Momenteel wordt immers minder dan 1% van de zeldzame aardmetalen gerecycleerd. Als we onze industrie en consumptiepatronen niet aanpassen, zullen ook de nieuw ontgonnen metalen uiteindelijk op een afvalstort – of nog erger, in de lucht – terecht komen.
Hoewel er in België al tien jaar een systeem bestaat voor inzameling van afgedankte elektrische en electronische apparaten (AEEA) via Recupel, wordt nog steeds minder dan de helft van de aangekochte apparaten opnieuw ingezameld. De rest blijft bij de mensen thuis liggen, komt terecht bij het huishoudelijk afval of wordt verscheept naar ontwikkelingslanden waar het grote milieu- en gezondheidsproblemen veroorzaakt. Dit terwijl we in Vlaanderen met Umicore een wereldspeler in huis hebben op vlak van recyclage van zeldzame aardmetalen.
Dringend nood aan gesloten kringloop
De problemen met de gebrekkige inzameling, recuperatie en recyclage van AEEA hebben we al eerder aangekaart. Het wordt dringend tijd om er iets aan te doen. De hoge metaalprijzen zouden een extra stimulans kunnen zijn voor de industrie om meer verantwoordelijkheid te nemen en de gezondheids- en milieuimpact van hun elektronische apparaten te minimaliseren. Als er nu grote hoeveelheden nieuwe ertsen op de markt verschijnen, zal de dynamiek naar een duurzaam materialenbeheer een forse terugval kennen. Er wacht de internationale gemeenschap, en onze Vlaamse overheid, dus een belangrijke uitdaging om de industrie en consumenten te bewegen in de richting van een gesloten kringloop voor metalen en andere grondstoffen. Als we in de toekomst willen blijven genieten van de voordelen van digitale technologie, zullen we op zijn minst verder moeten kijken dan de prijs van de nieuwste smartphone.