Maak werk van een flexibele grondenmarkt
Het woonbeleid wil maximaal de kaart trekken van inbreiding, stadsvernieuwing, kernversterking, renovatie en vernieuwbouw. Er liggen nog meer dan voldoende onbebouwde gronden in Vlaanderen om de behoefte aan bijkomende woningen op te vangen. Als we echter kijken naar de ligging van deze bouwgronden, blijkt dat ongeveer 20% van de beschikbare oppervlakte zich bevindt in de steden en grotere gemeenten. De overige bouwgrondreserves vinden we terug in het buitengebied: 43% in de kernen en 31% van de oppervlakte in linten of verspreide bebouwing. Bovendien liggen heel wat potentiële bouwgronden in overstromingsgevoelig gebied of zelfs in zonevreemd bosgebied.
Die slecht gelegen bouwgronden gaan volledig in tegen de doelstellingen van een duurzame woonontwikkeling. Een verdere ontwikkeling van perifeer gelegen bouwgrondreserves zal leiden tot verdere suburbanisatie, versnippering van de open ruimte en verzadiging van het wegennet. Via een systeem van ‘verhandelbare bouwrechten’ kunnen de bouwrechten in slecht gelegen bouwzones geruild worden met bouwmogelijkheden op goedgelegen terreinen in of aansluitend bij de kernen. Door op deze locaties hoger en dichter bouwen te stimuleren, neemt tegelijk het overaanbod aan bouwmogelijkheden buiten de kernen af. Op die manier is er voldoende huisvesting om de bevolkingsgroei op een verantwoorde manier op te vangen.
Inspiratie hiervoor kan gevonden worden bij het klimaatbeleid, waar gewerkt wordt met verhandelbare emissierechten. De globale uitstoot van broeikasgassen door grote bedrijven wordt omgezet in uitstootrechten. Bedrijven hebben dan de keuze: zelf investeren in een vermindering van de uitstoot, of uitstootrechten kopen van andere bedrijven. Om de klimaatdoelstellingen te halen, worden die rechten door de overheid jaarlijks ingekrompen, waardoor ze elk jaar duurder worden. Zo wordt het voor bedrijven financieel steeds interessanter om zelf milieu-investeringen door te voeren, in plaats van uitstootrechten op te kopen.
Hetzelfde systeem kan toegepast worden op ruimtelijke ordening. Via verhandelbare bouwrechten kunnen bouwmogelijkheden op slecht gelegen bouwgronden – in overstromingszones, in lintbebouwing, in bossen,… - geruild worden tegen goed gelegen bouwmogelijkheden in of aansluitend bij de bebouwde kom. Door hier een intensiever ruimtegebruik toe te laten (aangesloten bebouwing in plaats van vrij liggende bouwsels, hoger bouwen,…) kan het globaal overaanbod aan bouwgronden inkrimpen en wordt zuinig ruimtegebruik via kernversterking gestimuleerd. Zonder dat dit ten koste hoeft te gaan van private eigendomsbelangen.