De vier grote fiscale adviesbureau’s hebben het begrepen: in de economie van de toekomst verschuift de focus van product naar dienst en daarvoor is het belangrijk dat de belastingen eveneens verschuiven, namelijk van arbeid naar grondstoffen. Een tax shift is in ons land alvast het gespreksonderwerp van de dag. Hoog tijd om ook een blik te werpen op grondstoffen en na te gaan hoe een verschuiving van lasten op arbeid een meer efficiënt gebruik van grondstoffen kan stimuleren.
‘The Ex’tax Project’ is een initiatief dat zich inzet voor de transitie van belastingen op arbeid naar belastingen op grondstof. Samen met Deloitte, EY, KPMG Meijburg & PwC heeft Ex’tax een rapport aangeboden aan de Europese Commissie dat pleit voor een groene omvorming van het belastingsysteem.
De logica is simpel: bedrijven hebben twee primaire oorzaken van kosten. Enerzijds zijn er de kosten voor het gebruik van grondstoffen en materialen. Denk bijvoorbeeld aan primaire grondstoffen zoals olie, metalen en bouwstoffen, maar ook aan materialen die nodig zijn voor de productie van computers en huishoudelijke producten. Anderzijds zijn er uiteraard de loonkosten. België heft zeer weinig belasting op grondstoffen en zeer veel op arbeid. Door deze hoge loonkosten zullen bedrijven geneigd zijn om te bezuinigen op arbeid en investeren ze eerder in opties waar veel grondstoffen voor nodig zijn. Dat heeft een enorme impact op de beschikbaarheid van grondstoffen en op de veerkracht van onze ecosystemen en het moet dus andersom.
België is een van de landen in Europa waarbij belastingen op arbeid zeer hoog liggen, maar liefst 53,9% van de totale belastinginkomsten komen voort uit heffingen op arbeid (zie grafiek 1).
Grafiek 1: Belasting op arbeid als percentage van de totale belastingsinkomsten.
Vergelijk dit vervolgens met het aandeel milieubelastingen (dat zijn belastingen op energie, transport, vervuiling en de winning van grondstoffen): die leveren gezamenlijk niet meer dan 4,8% op van de totale belastinginkomsten (grafiek 2). Sterker nog: na Frankrijk heft België het minste milieubelastingen van alle landen in de Europese Unie. Tegenover het toch al lage percentage milieubelastingen staan bovendien ook nog eens schadelijke subsidies, zoals de subsidiëring van de bedrijfswagen.
Grafiek 2: Aandeel milieubelastingen als percentage van de totale belastingsinkomsten.
Een tax shift van arbeid naar grondstoffen en vervuiling slaat twee vliegen in één klap. Het is uiteraard goed voor het milieu: minder verbruik van grondstoffen betekent minder luchtvervuiling, stimuleert milieuvriendelijke manieren van transport en maakt het interessanter voor bedrijven om producten anders te ontwerpen.
De tax shift heeft daarnaast ook positieve gevolgen voor de werkgelegenheid. Banen waarvoor, vanwege hoge loonkosten, nu vaak geautomatiseerde oplossingen worden verzonnen, krijgen weer bestaansrecht. Bedrijven zullen daarnaast eerder geneigd zijn te investeren in creatieve, arbeidsintensieve processen die cruciaal zijn voor innovatie. Eveneens arbeidsintensieve maar milieuvriendelijke diensten zoals het uitvoeren van reparaties en onderhoud, worden aantrekkelijker.
It’s the (circular) economy, stupid!
Maar wat betekent een dergelijke tax shift voor de economie? De Europese Commissie, het IMF, de OECD en de Wereldbank zijn van mening dat een verschuiving van belasting op arbeid naar grondstoffen goed is voor de economie. Al in 1993 zei de Commissie het volgende:
“The tax burden must be redistributed so as to lighten the burden on labour and increase the burden on the use of natural resources.”
Daarnaast, in de Country-specific recommendations 2014 van de Commissie staat:
“In total, 12 Member States are asked to put more effort into shifting the tax burden away from labour to other, less distortive taxes such as consumption, pollution and recurrent property taxes: Austria, Belgium, Czech Republic, France, Germany, Hungary, Italy, Latvia, Lithuania, the Netherlands, Romania and Spain.”
Zowel overheden, NGO’s en bedrijven in België steunen het principe van de circulaire economie, en als we naar recycling kijken dan zijn we binnen Europa een van de beste leerlingen. Maar die circulaire economie staat eeuwig in de wachtkamer zolang we het belastingsysteem averechts hebben ingericht.
Bronnen grafieken: Ex’tax New era. New plan. Fiscal reforms for an inclusive, circular economy.Case study the Netherlands. De cijfers komen uit het rapport Taxation trends in the European Union. Edition 2014 van de Europese Commissie.