Het Vlaams klimaatbeleid verloopt volgens plan, toch voor 90% van de maatregelen. Goed nieuws? Nee, want er is nauwelijks een effect op de uitstoot van broeikasgassen van gebouwen en transport. In plaats van het aantal maatregelen te vermenigvuldigen, is er dus dringend nood aan een stroomstoot voor het Vlaamse klimaatbeleid: hanteer beleidsinstrumenten die de uitstoot daadwerkelijk verminderen.
In december publiceerde de Vlaamse overheid VORA 10, de vijfde rapportering over de voortgang van het Vlaamse klimaatbeleid. Terwijl 90% van de 117 maatregelen uit het Vlaams Klimaatplan 2006-2012 volgens planning verlopen, is er nauwelijks een effect te bespeuren op de broeikasgasuitstoot van de niet-ETS sectoren, die buiten het Europees emissie handelssysteem vallen. De cijfers en prognoses tonen aan dat de emissies van de twee belangrijkste niet-ETS sectoren - de gebouwen en transport - zich niet op een klimaatvriendelijk reductiepad van meer dan 1% per jaar bevinden, zelfs in tegendeel.
Emissies transport sector ontsporen
Het VORA 10 brengt ook hoopvol nieuws. Uit de gedetailleerde beschrijvingen, onder andere van de maatregelen in de gebouwensector, blijkt dat het klimaatbeleid hier vaart krijgt. In die sector worden instrumenten in stelling gebracht, zoals energieprestatieverplichtingen, die op termijn hun vruchten zullen afwerpen. De normen moeten bovendien stelselmatig –en wat ons betreft snel - aangescherpt worden.
Uit de sector transport daarentegen blijkt duidelijk dat een klimaatbeleid dat tegen de stroom inzwemt en beroep doet op zachte maatregelen die ‘alternatieven promoten’, nauwelijks effect heeft. Het aantal voertuigen op de wegen en de afgelegde kilometers vermeerderen jaar na jaar. In de periode 1990-2008 nam het aantal kilometers afgelegd door het vrachtverkeer over de weg zelfs met meer dan 80% toe. Efficiëntiewinsten, zoals een lagere gemiddelde CO2-uitstoot van het voertuigpark, volstaan dan niet om de stijgende CO2-emissietrend af te buigen. Zelfs in tegendeel.
Door de hoge groei van het goederenvervoer, stijgen de broeikasgasemissies in de hele transportsector al sinds 1990. Ze zullen dat volgens de prognoses ook de komende jaren blijven doen. (zie kader). De Vlaamse regering moet hier kleur bekennen. Als ze het meent met haar klimaat- en luchtkwaliteitdoelstellingen dan is er dringend nood aan (nieuwe) regulerende en fiscale instrumenten die ingrijpen op het aantal voertuigen en de afgelegde kilometers. Denk aan een goede ruimtelijke ordening of een kilometerheffing. Vlaanderen kan niet de logistieke draaischijf van Europa zijn, projecten zoals U-place toelaten die de files enkel langer maken en tegelijk hopen dat ze de lucht- en klimaatdoelstellingen haalt met zachte maatregelen.
Vlaanderen doet beroep op achterpoortjes
Door de povere resultaten van haar klimaatbeleid, stoot Vlaanderen te veel broeikasgassen uit in de niet-ETS sectoren in vergelijking met de Kyoto-doelstellingen. Die meeruitstoot, ‘de niet-ETS reductiekloof’ in bovenstaande kader, bedroeg in 2010 6,7 miljoen ton CO2 Eq. Het VORA 10 blikt vooruit: “De totale verwachte reductiekloof voor de volledige Kyoto-periode 2008-2012 bedraagt hiermee voorlopig 18,9 Mton CO2-eq. Ondanks de behoorlijke uitvoering van de beleidsmaatregelen uit het VKP 2006-2012, tonen de gecorrigeerde emissieprognoses aan dat de kloof ten aanzien van de te bereiken Kyoto-doelstelling substantieel blijft.” Doordat de maatregelen niet volstaan om de Kyoto-doelstellingen te halen, zal de Vlaamse regering beroep doen op flexibele mechanismen. Via deze achterpoort zullen er emissierechten verworven worden ten belope van de niet gerealiseerde emissie-reducties. De gebrekkige duurzaamheidscontrole op die rechten is controversieel: ook het rekenhof gaf er al kritiek op.
Volgend klimaatbeleidsplan kan bakens uitzetten
In plaats van in het buitenland emissierechten aan te kopen, is het voor de economie en het milieu beter om in Vlaanderen emissie-reducties te verwezenlijken waartoe we ons engageren in het kader van het internationaal klimaatbeleid. De voorbereidingen zijn al gestart voor het derde Vlaams Klimaatbeleidsplan (VKP), dat het klimaatbeleid zal uitzetten voor de periode 2013-2020 en zal voortbouwen op het Vlaams Klimaatbeleidsplan 2006-2012. Zoals een gezamenlijk advies van de Serv en Minaraad vraagt, mag dit plan zich echter niet beperken tot de horizon 2020 maar is er nood aan een routekaart richting een koolstofarme economie in 2050. Zo krijgen we zicht op het reductiepad dat Vlaanderen vandaag al moet beginnen bewandelen. De EU verwacht dat we evolueren naar jaarlijkse reducties van 2%. Het Vora 10 leert dat de maatregelen die zulke omvangrijke emissiereducties jaar na jaar in Vlaanderen verwezenlijken nog grotendeels het levenslicht moeten zien.Er is dus dringend nood aan een stroomstoot voor het Vlaamse klimaatbeleid!