Het is positief dat de consensus over de nood aan meer middelen en een geïntegreerd systeem groeit. Fingers crossed dat deze ook na de verkiezingen centraal op de onderhandelingstafel komt te liggen.
Veel eensgezindheid over openbaar vervoer in onze partijwijzer: geen enkele partij durft nog te ontkennen dat De Lijn meer werkings- en investeringsmiddelen nodig heeft om een kwalitatief en betrouwbaar aanbod te voorzien. Ook bestaat weinig twijfel over de noodzaak om tot één geïntegreerd systeem te komen over heel het land, zoals in Zwitserland. Zijn we een gerevitaliseerd openbaar vervoer op het spoor? En bij welke haltes stappen de verschillende partijen af?
Investeren in openbaar vervoer loont, zoveel maakt de Brusselse MIVB duidelijk: frequentere trams, nieuwe lijnen, groenere bussen en meer reizigers. In Vlaanderen luidt het Rekenhof daarentegen de alarmbel. Het strikte keurslijf van budgetneutraliteit, opgelegd bij de uitrol van “basisbereikbaarheid”, creëert het risico op blinde vlekken, en dus vervoersarmoede. Het hele opzet achter basisbereikbaarheid is dat het vraaggestuurd is. Maar een gesloten enveloppe dwingt tot keuzes over welke vraag beantwoord wordt, en welke reizigers dus de facto niet met bus naar school, werk of ziekenhuis kunnen.
Extra middelen voor De Lijn
Terecht vraagt Ann Schoubs, CEO van De Lijn, dan ook €300 miljoen extra per jaar, om de bussen weer te doen sporen. Een vraag die duidelijk resoneert in de meeste partijprogramma’s, bij oppositie én meerderheid. Zo neemt Vooruit die 300 miljoen extra per jaar over, waarvan volgens hen 100 miljoen naar werkingsmiddelen zou moeten gaan, 100 miljoen naar investeringsmiddelen om de verduurzaming te versnellen en 100 miljoen naar de instandhouding van de infrastructuur. Groen wil de werkings- en investeringstoelage voor De Lijn zelfs optrekken tot € 2 miljard per jaar, wat zou neerkomen op ongeveer €600 miljoen extra. Ze noemen een geslaagde hervorming van het openbaar vervoer één van de hoofdopdrachten van de volgende legislatuur. Ook PVDA belooft om “massaal” te investeren in personeel, onderhoud en doorstroming, met €300 miljoen extra werkingsmiddelen en €400 miljoen aan investeringen voor een vernieuwing van de busvloot. Cd&v houdt het dan weer bij €100 miljoen extra per jaar aan investeringsmiddelen en €25 miljoen extra voor vervoer op maat.
En N-VA en Open VLD? Zij antwoordden “neutraal” op de vraag of een kwalitatief aanbod mogelijk is zonder extra middelen. Maar de programma’s zijn duidelijk: Open VLD wil de kwaliteit vooral verbeteren door meer betrekking van private spelers, terwijl de N-VA de claim van experten ontkent dat er bespaard werd. Waar in ieder geval niet op bespaard werd, zijn de consultancydiensten die aan de uitrol van basisbereikbaarheid €25 miljoen overhielden. Ter vergelijking: slechts €4 miljoen ging naar doorstromingsmaatregelen.
Bus en rail als één geheel
Meer middelen zijn cruciaal, maar lossen niet alles op. Om openbaar vervoer vlot en comfortabel te maken, hebben we één geïntegreerd netwerk, dienstregeling en tarief nodig. Toegang tot trein, tram en bus, in heel België, met één ticket — dat is wat Integrato vooropstelt en verschillende buurlanden vandaag al toepassen. Ook daarvan lijken zowel cd&v, Groen, PVDA, N-VA als Vooruit overtuigd, al staat het niet bij elke partij even centraal in het programma.
Over de implementatie staan de neuzen echter niet in dezelfde richting. N-VA lijkt een (gewest)grensoverschrijdend aanbod overbodig te vinden en PVDA wil daarentegen slechts één nationale vervoersmaatschappij — verwijzend naar Zwitserland, terwijl daar 130 aanbieders succesvol samenwerken. Cd&v vindt dan weer dat het nieuwe vervoersplan van De Lijn al voor een “(bijna) zorgeloze” overstap tussen bus en trein zorgt. Bijzonder, want de NMBS zat bij het uittekenen zelfs niet mee aan tafel. Vooruit wijst op de nood aan een vervoersautoriteit aan en een interfederale visie rond geïntegreerd openbaar vervoer.
En Open VLD? Die zijn op het eerste zicht niet tegen, maar waarschuwen voor het kostenplaatje en de haalbaarheid: het zou goed zijn voor de reiziger, maar niet voor alle belastingbetalers. Dat geeft weinig hoop voor wie denkt dat openbaar vervoer voor álle Belgen een aantrekkelijke optie zou moeten zijn.
Iedereen heeft baat bij goed openbaar vervoer
Iedereen heeft baat bij goed openbaar vervoer: minder files, properdere lucht en gelijke kansen voor wie geen rijbewijs bezit. Het is positief dat de consensus over de nood aan meer middelen en een geïntegreerd systeem groeit. Fingers crossed dat deze ook na de verkiezingen centraal op de onderhandelingstafel komt te liggen. Zullen daarnaast ook cruciaal zijn: een inhaalmanoeuvre voor elektrificatie, het structureel betrekken van reizigers, en stevige acties op vlak van doorstroming en het verminderen van autokilometers. Zonder deze essentials zetten we de huidige treurnis van geschrapte haltes, versleten bussen en schrijnende vervoersarmoede lustig verder.
