In een nieuw rapport onderzoekt het Europees Milieuagentschap (EEA) de recente evoluties van de groene fiscaliteit in de Europese lidstaten. EEA-directeur Hans Bruyninckx zei bij de voorstelling dat een vergroening van de fiscaliteit ‘niet echt plaatsvindt in Europa’. Ook België blijft ter plaatse trappelen: als aandeel van het bnp blijven de inkomsten uit de groene fiscaliteit al jaren rond de 2% hangen. Dat ondanks de extreem lage olieprijzen, die een unieke kans bieden om lasten te verschuiven.
Lage olieprijs, grote kans
Ondanks herhaalde pleidooien van economen om de lage olieprijs aan te grijpen om lasten te verschuiven, weg van bijvoorbeeld arbeid en in de richting van fossiele brandstoffen, gebeurt dat slechts beperkt in Europa. Elf lidstaten waaronder België verhoogden de lasten op motorbrandstoffen in 2016, in negen bleven ze gelijk en in vier daalden ze, leert het rapport van het EEA.
Voor de totale inkomsten uit groene fiscaliteit heeft het rapport slechts gegevens tot 2014. In dat jaar haalde België 2% van het bnp aan belastinginkomsten uit groene belastingen. In vergelijking met andere EU-landen is dat erg bescheiden.
Het is wachten op nieuwe cijfers om het effect van recente evoluties in de fiscaliteit te vatten. Zo voert de federale regering een gelijkschakeling van de accijnzen op diesel en benzine door die in het kader van de taxshift enkele honderden miljoenen euro moet opbrengen. Dit jaar is er ook een kilometerheffing op vrachtwagens ingevoerd, die op kruissnelheid bijna 700 miljoen euro per jaar zou opbrengen.
Ten slotte zeggen inkomsten niet alles over het milieu-effect. Zo zijn de voertuigbelastingen in Vlaanderen hervormd (BIV en verkeersbelasting). Eerder dan de inkomsten op te drijven, is het de bedoeling dieselwagens relatief minder aantrekkelijk te maken. Dat lijkt aardig te lukken. Daardoor zal de luchtkwaliteit op termijn verbeteren in Vlaanderen.
Slimme kilometerheffing
Het rapport gaat ook in op een vraag die veel beleidsmakers bezighoudt: als de groene fiscaliteit haar doel bereikt - de vervuiling decimeren - dan zijn er geen belastinginkomsten meer. De auteurs pleiten voor een systemische aanpak waarbij het fiscaal stelsel in haar geheel wordt beoordeeld om met zulke evoluties om te gaan. Niet alleen demografische maar ook ecologische evoluties tellen daarbij. Zoals het verminderd verbruik van fossiele brandstoffen waartoe politici zich engageren met het klimaatbeleid. Maar het rapport blijft enigszins op de vlakte over hoe zo een ‘systemische aanpak’ er concreet uitziet. Zo is het interessant om na te gaan of de elektrificering van het wagenpark een extra argument is om in heel Europa in te zetten op een slimme kilometerheffing.