Lanaken vond een Europese poolstok om de klimaatsprong te maken

Een open deur: de uitdagingen van lokale besturen zijn groot. Te weinig mensen, te weinig middelen en niet de juiste cijfers om het complexe kluwen aan klimaat- en energieuitdagingen gestructureerd aan te pakken. Christel Gorissen, schepen voor onder andere Klimaat en Energie in Lanaken, vertelt hoe haar gemeente met hulp van de projectmatige aanpak van EEA (European Energy Award) haar klimaatactieplan uitbouwde. 

De European Energy Award (EEA) is een instrument dat in Zwitserland ontwikkeld werd, en ondertussen uitgerold werd in 1500 Europese gemeenten, verspreid over 13 Europese landen. Het doel: steden en gemeenten ondersteunen om hun klimaatactieplannen te realiseren. “Uniek is de projectmatige aanpak”, vertelt Koen Reynaerts, die het project naar de Vlaamse context vertaalde en de voorbije 3 jaar 6 pilootgemeenten begeleidde. 

“Na een analyse van de situatie in de gemeente, worden aanbevelingen geformuleerd voor nieuwe acties en wordt een monitoringsysteem opgezet. Zo kan alles goed opgevolgd en nadien bijgestuurd worden. Uiteindelijk krijgt de gemeente een score, op basis van 79 maatregelen, verspreid over 6 beleidsdomeinen”, legt Koen uit. 

Die projectmatige manier van werken leidt ertoe dat gemeenten uitgenodigd worden om over de verschillende departementen heen te werken. Dat is nodig: denk maar aan klimaatadaptatie in de gemeente, daar kan je niet aan beginnen zonder de ruimtelijke ordening te bekijken, bedrijventerreinen te verduurzamen of burgers te sensibiliseren over ontharding. De kennis en bevoegdheden zitten dikwijls verspreid, maar toch hangt alles samen.

Iemand die mee in de potten komt kijken

Het enthousiasme om een rol te spelen in de klimaatuitdaging is groot bij de meeste lokale besturen. En daarom stellen ze, gestimuleerd door het Burgemeestersconvenant, ambitieuze klimaatactieplannen op. Maar de ontbrekende schakel is een kwalitatieve opvolging.

 “Als gemeente sta je in je eigen potje te roeren”, legt Christel uit. “Een van de grootste voordelen van het EEA-project is dat een externe expert komt meekijken in die potten. Die expert stelt constructieve maar kritische vragen als: wat wil je met die maatregel bereiken? Hoe ga je dat meten en opvolgen? Ze geven ook advies en tips, of delen ervaringen van andere gemeenten. Het stuwt de uitvoering van het actieplan echt vooruit.” 

Cijfers hebben is één ding, ze interpreteren is nog iets anders

Nog een euvel waar de EEA-ondersteuning soelaas bood: de cijferkwestie. “Cijfers zijn er op zich meer dan genoeg”, weet Christel Gorissen. “Zaak is om die cijfers te interpreteren, en er acties en bijsturing aan te verbinden. Neem nu de cijfers van de CO2-uitstoot: die komen niet altijd overeen met de geleverde inspanningen. Dat kan bijvoorbeeld te maken hebben met bevolkingstoename of de komst van een nieuw bedrijf. De EEA-beoordeling van het klimaatactieplan is fair, in de zin dat ze in haar evaluatie van de gemeentelijke inspanningen rekening houdt met zulke externe factoren”, zegt ze.  

Groter dromen

Waar de grootste meerwaarde van het hele EEA-traject lag voor pilootgemeente Lanaken: “het heeft ons groter doen dromen”, zegt Gorissen. “Zo merkten we bijvoorbeeld dat het met één ambtenaar, die ook nog een pak andere thema’s opvolgt, onmogelijk is om de coördinatie van het hele klimaatactieplan in goede banen te leiden. 

“We gaan nu, op advies van de EEA-adviseur, de mogelijkheid onderzoeken om een extra kracht aan te werven die zal helpen om Europese fondsen binnen te halen, een investering om onze acties binnenkort te kunnen opschalen. Eventueel zouden we zelfs met verschillende gemeenten uit de regio samen projecten kunnen indienen”, zegt Christel. Een nieuwe manier van werken die de ambitieuze klimaatactieplannen weer een flinke stap dichter brengen.

Een gemiddelde Vlaamse gemeente haalt 30 op 100 volgens het EEA-scoresysteem. De gemeente Lanaken haalde bij het begin van het project, 2 jaar geleden, 24%. Na een externe audit landen ze intussen op 50,8%, goed genoeg voor een officiële European energy award. 

European Energy Award Gemeente voor de Toekomst