Maarten Boudry betoogt in een opiniestuk (De Morgen, 01/03/19) dat zijn opleiding als filosoof hem doet inzien dat de kerncentrales open moeten blijven. Net zoals vele andere energie-experts stel ik dat het mogelijk is om de kerncentrales te sluiten zonder negatieve klimaatimpact. Om dat te vatten is een basiskennis van de werking van EUETS noodzakelijk. Volg even mee.
Hoe kan dat: de kerncentrales sluiten zonder de broeikasgasemissies te verhogen? Dat kan omdat de EUETS de uitstoot reguleert via emissierechten. Elektriciteitsproducenten en industrie moeten een recht inleveren voor elke ton CO2 die ze uitstoten. Nu al ligt vast hoeveel minder rechten er ieder jaar op de markt komen: -2,2 procent in de periode van de kernuitstap. De Belgische kernuitstap heeft daarop geen impact. Ze beïnvloedt de toegelaten en werkelijke Europese uitstoot van elektriciteitsproductie en industrie niet. Er is enkel een prijseffect mogelijk waarbij emissierechten duurder worden. Al zal dat evenmin gebeuren, omdat de kernuitstap in EUETS slechts voor tijdelijke veranderingen van enkele duizendsten zorgt.
Reducties waar dat het goedkoopst kan
Het mechanisme van EUETS maakt dat reducties gebeuren waar dat het goedkoopst kan. Omdat bijna 40 procent van de emissies in EUETS van bruinkool- en steenkoolcentrales komen, is die vervangen door alternatieven de belangrijkste reductiemogelijkheid in de komende tien jaar. Boudry tracht te beargumenteren dat de Belgische kerncentrales langer openhouden een noodzakelijke of billijke wijze is om dat te doen. Dat is niet zo.
En wel omdat we een kernuitstap kunnen combineren met een EUETS dat in lijn is met het klimaatakkoord van Parijs en tot koolstofneutraliteit leidt voor 2050. Iedereen die de Europese onderhandelingen volgt rond EUETS, zal getuigen dat meer klimaatambitie niet vastloopt op de Belgische kernuitstap. Wel op de steenkooluitstap in onder andere Polen en zorgen bij de industrie. Door die kwesties te deblokkeren, ligt de weg open naar een EUETS dat in lijn is met het klimaatakkoord van Parijs. Het is positief dat Boudry het pleidooi steunt voor een sneller dalend uitstootplafond in EUETS. Iets wat N-VA in het verleden niet deed, hoewel die partij beweert de kerncentrales te willen openhouden voor het klimaat.
Buurlanden zijn vragende partij
De kerncentrales sluiten is ook niet onrechtvaardig. Het komt aan elk land toe om keuzes te maken over zijn energiemix. Daarbij is het zo dat de buurlanden vragende partij zijn voor een kernuitstap. Ze dragen immers mee het nucleaire risico, dat zich niet beperkt tot de landsgrenzen.
Bovendien is een langere levensduur van onze kerncentrales geen kostenefficiënte emissiereductie binnen EUETS. De reden? Engie-Electrabel moet bijna een miljard euro per reactor investeren voor de levensduurverlenging. Ze vraagt aan de federale overheid een steunregeling om de twee jongste reactoren open te houden na 2025. Daarbij zou er geld gaan naar het energiebedrijf als de elektriciteitsprijs op de markten onder een bepaald niveau zakt. Het zou leerrijk zijn als Engie-Electrabel laat weten wat dat prijsniveau is. Kortom, Engie gelooft zelf niet dat de levensduurverlenging van de kerncentrales zich vanuit de elektriciteitsmarkt en de (toekomstige) koolstofprijs in de EUETS kunnen financieren.
Ongeoorloofde staatssteun
Daar komt bij dat de milieubeweging, net zoals de meeste experts rond nucleaire aansprakelijkheid, vindt dat de uitbaters van de kerncentrales ongeoorloofde staatssteun krijgen. Een kernramp zoals in Fukushima kost 200 miljard dollar. Toch dekt de uitbater slecht 1,2 miljard euro schade. De ontmanteling van de kerncentrales en berging van kernafval kost gemakkelijk 20 miljard euro. Toch is slechts de helft beschikbaar in de nucleaire spaarpot.
Als die twee zaken verrekend zouden worden, prijzen kerncentrales zich waarschijnlijk nu al uit de markt. Maar bewijs ons ongelijk: laten we Engie-Electrabel voorleggen of ze de jongste twee kerncentrales openhoudt als ze geen subsidies krijgt bij lage elektriciteitsprijzen en onbeperkt aansprakelijk is bij een kernongeval?
Niet nodig en niet nuttig
Vanuit Europees perspectief is het langer openhouden van de Belgische kerncentrales niet noodzakelijk voor de benodigde emissiereducties. Is het voor de Belgische bevoorradingszekerheid of energietransitie nuttig? Dat is een heel andere vraag waarbij energie-experts die optie afwegen tegenover de alternatieven. Ook de resterende tijd tot de kernuitstap wordt een doorslaggevende factor. De nucleaire verlenging heeft een licht voordeel wat betreft de systeemkost. Al smelt dat weg bij de huidige, lage gasprijzen of het correct doorrekenen van de verzekeringskost voor een kernongeval.
Nieuwe gascentrales hebben in de praktijk twee zaken tegen die ons zorgen baren. Het is niet onwaarschijnlijk dat er bij de mogelijke veiling van nieuwbouwcapaciteit marktmacht speelt, waardoor private spelers ongeoorloofde steun krijgen. Als de energietransitie versnelt, zullen de klassieke aardgascentrales steeds minder draaien en vervangen worden door alternatieven, mogelijk ook gassen zonder netto CO2-uitstoot. Het zou sneu zijn als er dan een steunregeling loopt voor klassieke centrales die door technologische innovatie ingehaald worden.
Om die reden vraagt de milieubeweging enkel de strikt noodzakelijke gascentrales te bouwen en via specifieke bepalingen een fossiele lock-in te voorkomen. De overheid moet daarbij maximaal kiezen voor de toekomstgerichte opties: energie-efficiëntie, hernieuwbare energie, sectorintegratie, vraagsturing, opslag en verbindingen met andere landen.
