De klimaatcrisis serieus nemen, betekent ook zorgen voor mechanismen die ons op koers houden en die het beleid genadeloos doorlichten. De nieuwe federale ‘klimaatwet’, die vandaag werd goedgekeurd door de ministerraad, zet op dat vlak enkele nuttige stappen voorwaarts.
De reeds bijgestuurde ‘governance’ van het klimaatbeleid werd in een wet verankerd: alle ministers moeten hun luik van het federale klimaatbeleid monitoren en de voortgang volgens een vast stramien rapporteren. Daarnaast komt er een betere opvolging van het federale klimaatbeleid via een expertencomité en jaarlijkse rapportage. Tot slot voert de regering een nieuw mechanisme in om de inkomsten uit de Europese emissiehandel transparant en effectief te besteden. Waardevol, zeker nu deze uitgaven de komende jaren naar omhoog zullen schieten.
Een aantal van deze elementen zijn in zekere zin een inhaalbeweging met de gewesten. In Vlaanderen was er bijvoorbeeld al een expertencomité, een jaarlijks voortgangsverslag en transparante rapportage van de ETS-uitgaven. Niet dat er op deze gewestelijke prestaties niks valt aan te merken: we varen misschien niet blind, maar wel met stevige oogkleppen op. De nieuwe federale organen zullen bijdragen aan het verder dichten van de Belgische monitoringkloof. Hopelijk krijgen ze hiervoor de nodige middelen en een voldoende scherp mandaat.
Het betreft geen klimaatwet zoals we die in Nederland of Duitsland kennen. Er zijn geen bindende doelstellingen opgenomen, en ook geen mechanisme dat automatisch leidt tot nieuwe ingrepen wanneer het beleid tekortschiet. Dit zou wellicht ook eerder een ‘Belgische’, geen federale, klimaatwet vergen. Wel miste de regering een kans om op federaal niveau naar echte mainstreaming te gaan van klimaat, bijvoorbeeld in de vorm van een milieu-evaluatie van alle substantiële begrotingsposten (niet alleen de ETS-gerelateerde uitgaven).
Tot slot biedt deze wet geen soelaas voor onze Belgische warboel. De huidige, zoveelste, worsteling wat betreft de ‘lastenverdeling’ illustreert de knoop waarin we onszelf gelegd hebben. De laatste poging om deze te ontwarren via een bijzondere klimaatwet dateert van 2019, en liep stuk op het gebrek aan steun bij de nederlandstalige partijen. Zo blijven we zitten zonder verankerde nationale doelstellingen, zonder mechanisme om verdelingsconflicten te regelen, en een gebrek aan overzicht tussen de federale en gewestelijke opvolgingsmechanismen.
