Om de klimaatopwarming te stoppen, moet in België de CO2-uitstoot jaarlijks dalen met 5 á 8%. En toch stijgt de uitstoot jaar na jaar. Het verkeer is de grootste boosdoener. In het personenvervoer wint de elektrische wagen stilaan terrein, maar om het vrachtvervoer CO2-vrij te krijgen, zijn er nog een reeks drempels te overwinnen. Wat is de stand van zaken? En wat zijn de uitdagingen?
CO2-uitstoot blijft stijgen
Vorig jaar steeg de CO2-uitstoot in België met 0,7% tegenover 2015. Die stijging is het gevolg van een koudere winter, meer verkeer en transport en meer nijverheid in de chemische- en metaalindustrie. Grafiek 1 toont de uitstoot van een aantal kritische sectoren in 2015 en 2016.
Grafiek 1: CO2-uitstoot in een aantal bepalende factoren in België in 2015 en 2016.
Aandeel verkeer en transport
Om de klimaatopwarming te stoppen, moet onze uitstoot met minstens 5% en best 8% per jaar dalen, niet stijgen. Die daling is nodig in elke sector en moet in 2050 leiden tot een CO2-vrije samenleving.
Het aantal elektrische wagens in het personenvervoer neemt toe en overheden begrijpen het belang om een einde te maken aan auto’s op diesel en benzine. Na Frankrijk en Groot-Brittannië kondigde China deze week het einde van de verbrandingsmotor aan. Maar in tegenstelling tot de Europeanen, heeft China nog geen concrete einddatum voor ogen.
Laaghangend fruit
Personenvervoer is in Vlaanderen verantwoordelijk voor ongeveer 60% van de CO2-uitstoot door verkeer. De resterende 40% komt van vrachtvervoer. Om ook hier een nuluitstoot te realiseren, zullen we de vervoersvraag verder moeten reduceren door een betere ruimtelijke ordening, het doorrekenen van de externe kosten van transport en meer regionale productie. Drie evoluties kunnen daarbij de vervuiling sneller terugbrengen. Om te beginnen met een hogere efficiëntie: de motoren van vrachtwagens kunnen nog heel wat zuiniger. Europese CO2-uitstootnormen zijn de beste manier om de nodige technologische vooruitgang te versnellen.
Verdere efficiëntiewinsten kunnen gewonnen worden door logistieke optimalisaties. Nog al te vaak (20% van de tijd) rijden vrachtwagens rond zonder vracht. Ook een modal shift van de vrachtwagen naar de trein is wenselijk. Nu gaat 18% van alle goederen via het spoor: dat aandeel kan volgens Transport & Environment (T&E) in Europa stijgen tot 23%.
Grafiek 2: CO2-uitstoot van vrachtwagens, goederenvervoer via het spoor en bussen in de EU in drie scenario's; BAU: 'Business As Usual', LHF: 'Laag Hanged Fruit' en 'LHF + elektrificatie'. Bron
Trucks op elektriciteit
Met bovenstaande maatregelen kan de CO2-uitstoot van het vrachtvervoer met 36% dalen (zie grafiek: lichtblauwe lijn “LHF”). De volgende stap is daarom een doorgedreven elektrificatie.
De vraag blijft: in welke vorm? Batterijtechnologie beperkt zich voorlopig tot bussen en kleine en middelgrote trucks die korte afstanden afleggen. Deze maand zal Tesla haar elektrische vrachtwagen voorstellen. Wetgeving kan deze evolutie een duwtje in de rug geven. Zo denkt de Europese Commissie aan een ‘mandaat’ dat constructeurs verplicht om een bepaald percentage van haar bussen elektrisch te maken. Dat mandaat breidt ze best uit naar vrachtwagens.
Trolleys
Volgens het onderzoek van T&E zouden grotere vrachtwagens vooral via inductie in de weg of trolleysystemen van elektriciteit kunnen voorzien worden tijdens hun rit. Siemens experimenteert volop met deze laatste technologie in Californië, Duitsland en Zweden. Volgens het Duitse Milieuagentschap is die technologie de meest kostenefficiënte manier om een nuluitstoot te bereiken.
Samengevat: het laaghangende fruit en elektrificatie zou in 2050 voor 63% minder CO2-uitstoot zorgen (zie grafiek: licht groene lijn “LHF+Electrification”).
Last mile
Tot slot stelt zich de vraag: hoe kunnen we de resterende kloof overbruggen en 100% CO2-reductie realiseren? Is waterstof of methaan geproduceerd op basis van hernieuwbare energie de oplossing?
Zoals grafiek 3 toont, is de opwekking van waterstof met hernieuwbare elektriciteit erg inefficiënt. Het huidige energiesysteem vervangen door hernieuwbare bronnen is op zich al een flinke uitdaging. Laat staan dat we de capaciteit significant moeten opdrijven om waterstof op te wekken. Meer onderzoek zal nodig zijn.
Grafiek 3: Energie efficiëntie van verschillende energiedragers voor transport" Bron
