Jobs jobs jobs... in de circulaire economie

Goed nieuws! De Koning Boudewijnstichting presenteert vandaag haar eerste rapport rond circulaire tewerkstelling in België. De circulaire economie levert 7,5% van alle jobs, maar zijn dat wel hoogwaardige circulaire werkplaatsen? 

Wat leren we (niet) uit deze cijfers? 

De stichting nam voor dit project Circle Economy onder de arm, dat twee jaar geleden een gelijkaardig rapport opleverde in Nederland. Het consultancybureau hanteerde vanzelfsprekend dezelfde methodiek, wat vergelijkingen tussen regio’s en steden onderling mogelijk maakt. Bovendien wil de stichting dit rapport om de twee à drie jaar herhalen, zodat nieuwe inzichten ten opzichte van deze eerste ‘nulmeting’ zichtbaar worden.

De resultaten

België telt volgens het rapport ruim 262.000 circulaire jobs (7,5% van alle arbeidsplaatsen). De sectoren van recyclage en reparatie en onderhoud zorgen samen voor 80.000 banen (35% van het totaal). Vlaanderen heeft er 148.000 (7,5% van alle arbeidsplaatsen), Brussel 58.000 (8,1% van het totaal) en Wallonië klopt af op 56.000 jobs (6,8% van het totaal). 

Dat ligt (procentueel) in dezelfde grootteorde als Nederland, dat er in 2015 ruim 810.000 telde (8,1% van de arbeidspopulatie). Interessant: dat is een daling van 100.000 jobs ten opzichte van 2008, toen het aandeel ongeveer 10% bedroeg. Deze cijfers geven een eerste houvast, maar het is niet zo eenvoudig om ze te interpreteren. Zijn die 7,5% circulaire jobs nu veel, of net te weinig?

Moeilijk te zeggen. Voor beleidsmakers is het wellicht interessanter om vast te stellen dat heel wat economische spelers een rooskleurige toekomst zien. Sectorfederatie Agoria schat in dat er mogelijk 36.000 extra banen bijkomen in de Belgische circulaire economie tussen 2017 en 2020. Volgens PWC kan dat oplopen tot 100.000 nieuwe banen tegen 2030. 

Maar wacht even…

De tewerkstellingsgraad zegt niets over de graad van circulariteit of waardebehoud. Er hangt geen kwalitatieve dimensie aan vast. Jobs in het onderhoud en herstel van machines bestempelen we terecht ‘circulair’, omdat ze de levensduur verlengen van de installatie. Als de activiteit echter op een lineair model is geschoeid, dan is het al een pak moeilijker om de jobs als circulair te beschouwen. 

Denk bijvoorbeeld aan Antwerpen. Reparatie en onderhoud zorgt er voor 2.400 banen, hoofdzakelijk vanwege activiteiten in het havengebied. De petrochemische cluster produceert echter nog altijd hoofdzakelijk lineair, en op basis van grondstoffen van fossiele oorsprong. Ondanks een pril begin, moet de havenindustrie de transitie naar een circulaire economie nog werkelijk inzetten. 

Daarom moeten de tewerkstellingscijfers altijd in tandem worden gelezen met een algemene indicator voor circulariteit. Op wereldschaal kennen we het ‘Circularity Gap Report’, dat een hard verdict levert: slechts 9% van de mondiale economie is circulair. In Vlaanderen kijken we naar het boeiend onderzoek van het steunpunt circulaire economie rond monitoring van behoeftesystemen. 

Een nuttig instrument

Deze rapporten (en de online job monitor in het bijzonder) zijn super nuttige instrumenten voor de komende jaren. Ze helpen ongetwijfeld om het thema hoger op de agenda te plaatsen, en om een beter inzicht te verwerven over de circulaire economie als geheel. Toch zijn heel wat elementen nog niet opgenomen in het rapport.

Fijnmazigere informatie over het jobpotentieel en de manier waarop we dat nog onbenut potentieel kunnen aanboren, is ook nodig. Een voorbeeld is de quickscan van het jobpotentieel in de circulaire economie die het Hiva enkele jaren geleden voor Ovam uitwerkte. We hebben ook nood aan een beter begrip van de omscholingskansen (en het benodigde beleid) voor werknemers. 

Ook beleid nodig

Daar liggen nog grote kansen. Zoals het rapport aangeeft wordt in de circulaire economie een toename verwacht van activiteiten op het vlak van reparatie (en remanufacturing), wat goed nieuws is voor kort tot middelhoog geschoolden. Maar die jobs komen er niet automatisch. Dit zijn dikwijls arbeidsintensieve activiteiten die een nadeel ondervinden van dure arbeid. 

Een circulaire taxshift zal een van de noodzakelijke maatregelen zijn om dat nadeel om te buigen. Dat houdt in dat we de lasten op arbeid doen dalen. Ter compensatie trekken we de belasting op natuurlijke hulpbronnen omhoog. Dit en tal van andere maatregelen, zoals ook gesuggereerd door het International Resource Panel van de VN, zullen nodig zijn om circulaire jobs te boosten in België.

Dankzij deze cijfers en de online tool kunnen we daar met z’n allen mee aan de slag.

Circulaire businessmodellen

Meer over Circulaire businessmodellen